ISPARTA ŞARKÎ KARA AĞAC FAKILAR (Fakihler) KÖYÜ TARİHİ

(1475’ten 1842’ye)

Hazırlayan: Bekir YALÇINKAYA

Araştırmacı Gazeteci Yazar Şair

Ankara Yerel Gazeteciler ve Yazarlar Derneği Genel Sekreteri

 

A-Şarkî Kara Ağac Hakkında

   Hâmid Livâsı’nda Türkmen Soyumuz’un gelip yerleştiği ve barındığı bölgeler içinde vukuubulan Miryeokefalon Savaşı, kendine has ve hasletkâr bir özellik taşır. Yalvac, Eğirdir ve Kara Ağac ekseninde Malazgirt’ten sonra burada açılan 2. Kapı, Anadolu’da Bizans mallığının umudlarına tarihler boyunca ilelebet sed çekecektir.

   Bölgedeki Beyşehir Gölü, İlhanlı Beğlerbeği Emir Çoban’ın oğlu Demirtaş’ın eliyle, Eşrefoğulları’nın Hâkimi Süleyman Bey’i boğmak suretiyle bu beyliğin hükmünü kaybettiren bir med-cezir merkezidir. (1)

   Kubad-ı Âbâd, Yenişar’da Bademlü’nün ‘Dünya Cenneti’ sıfatıyla Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad’ın kâh istirahat, kâh Karamanoğulları’nın belâlarından sığınma mekânı olan bir tahkimli saraydır.

  Eğirdir akıllı, silâhşör ve iradeli bir Bey olan Hâmid’in açtığı Uluborlu Merkez yolundan, bir asır boyunca yol alıp Bizans Küffarı’na yol vermeyen bir Feleküddin neslin beylik vazifesi sürdürdüğü muazzam bir kaledir.

  ..Ve tarihini öncelikli ele alacağımız Doğu’nun Kutsal Kara’lı Ağac’ı olan Şarkî Kara Ağac, başına gelen ve gelecek olan musibetlerden kurtulmak adına Osmanlı Sultanı I. Murad Han’a satılışına Neşrî’nin: “Ben ol ahdun üzerin tururın didi. Pes Ak-Şehir’i ve Beğ-Şehri’ni ve Yalavac’ı ve Kara Ağac’ı ve Isparda’yı, bu altı pare şehri şer’i mekdupla satubazar itdiler” diyerek not düştüğü Söğüd gölgesinde huzur bulan bir nefsihaneler beldesidir. İşte bu çağların içinden gelen Neâpolis evvelli Kara Ağac; Anadolu şehirleri içinde, en evvel tarihi itibariyle ilk defa Büyük İskender’in M.Ö. 334 yıllarında gerçekleştirdiği Doğu Seferi’nin ardından ticaret şehri olarak kurulmuş bir şehirdir. Neâpolis, yani Yenişehir adıyla iskân olunan Zengibar Köyü’nün zirvesindeki 1181 rakımlı ilk dağ ve yamaç şehrini kuranlar ise (2) M.Ö. 3020 senesinde Asya’dan göç ederek Anamas Dağı’nın Gelendost tarafına nazır 2100 metre yüksekliğindeki (3) alanda Başkent Massalar şehrinin de kurucuları olan Massalar, yani Luviler’dir. Neâpolis’in önemli diğer antik emarelerinden birisi de Kızıldağ mevkîindeki Silindi şeklinde yanlış telâffuz ettiğimiz Selendi’dir. Selendi; Neâpolis devri itibariyle Sallı Massalar’ın şehri Salında demek olup Selendi adı ise Kara Ağac’a yerleşen Türkmenler tarafından XV. Asırdan itibaren kullanılan ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) kaynaklarında Sollar ile birlikte yazılan bir karyedir.

    M.Ö 4000 yılından itibaren bölgenin hâkim güçleri Hititlerdir. Hitit Kralı Anitta, anası Anapa’nın adını verdiği Anabora şehrini ise bugün Salur Sivrisi olarak bilinen Enevre’de kurmuş, zamanla Toroslar’ın başlangıç noktasındaki bu dağa da Maskot Anası manâsına gelen ‘Anamas’ adını vermiştir. (4) Anabura, Büyük İskender ile sağlanan merkezi otorite ve polisi aşan çok şehirli bir teşekkül olan Tetrapolis’in 4. üyesi olmuş, Strabun’da geçen on üç Pisidya şehrinden birisidir. Anabura’dan kalan harabeler, bugün ilçenin güneybatı tarafındaki Salur Köyü’nün batı istikâmetinde rakımı 800 metre olan Kızık kale Dağı’ndaki geniş bir alandadır. Bu antik Anabura’yı Hüseyin Şekercioğlu Anitta’ya dayandırırken, Isparta İl Turizm Müdürlüğü de Roma Devri eseri olarak değerlendirmişlerdir.

   Hititler’in ardından Türk menşeinden olan Marmanatlı Sümerler, sonra Ağralı Aka Türkleri, M.Ö. 1530’dan itibaren Frigyalılar, M.Ö. 800’den itibaren İyonlar, M.Ö. 600’den itibaren Lidyalılar ve M.Ö. 546’dan itibaren de Persler bu bölgeye hâkim olan güçlerdir. 530 yılına kadar Göller Bölgesine hâkim bir diğer güç ise Pisidia Krallığı’dır ve Persler bu krallıktan sonra bölge hâkimiyetinde yer almışlardır. (5) Bölge, 334’ten itibaren Persler’in Balkanlar’daki İskitler’e kadar uzanan hâkimiyetine son veren Büyük İskender ile tanışır ve Makedonya Kralı Büyük İskender’in devrinde ticarî amaçla Neâpolis şehri kurulmuştur.

   Bugünkü Şarkî Kara Ağac ilçe merkezi (Zengibar) civarında olduğu bilinen antik şehir Neâpolis’ten Naturalis Historia adlı eserinde (VI 47) ilk bahseden kişi Plinius’tur. Plinius, antik şehrin Galatia’da olduğuna işaret ederken, Hierosdes ise (672,3) Psidya’da bulunduğundan bahsetmektedir. Ptolomaios ise (V 49), şehri Pisidia’nın Galatia’ya yakın kısmında gösterir. Neâpolis, Beyşehir Gölü’nün kuzeyinde Antiokheia’dan (Yalvac) Likaonya ve Pamphilya’ya giden Roma yolu üzerindedir. Neâpolis’in Apollonia (Uluborlu) ile aynı tarihlerde Trakyalı Kolonistler tarafından kolonize edildiği anlaşılmaktadır. MS III. yüzyıla ait bir kitâbeden bölgede bir Tetrapolis’in olduğu bilinmektedir. Tetrapolis; Yunanca’da dört kent ya da ülkeden oluşan siyasî ve ticarî birliğe verilen bir ad olup Neâpolis de Roma İmparatorluk döneminde bölgede kurulan Tetrapolis’in bir üyesidir. Tetrapolis, Tetrapolis’in üyelerinden Altada (yeri bilinmiyor), Anabura (Enevre) ve Neâpolis (Şarkî Kara Ağac) bilinmekte; fakat dördüncü şehrin ismi bilinmemektedir. A.H.M. Jones, bu dörtlünün Cillanian Ovası Tetrapolisi olabileceğine işaret etmektedir. (6)

   Anabura ise Strabon’da; Şarkî Kara Ağac Salur Köyü’nün güneyinde, Belceğiz Köyü’nün batısında yer alan antik şehrin adı olarak geçmektedir. MÖ. I. yüzyılın ilk çeyreği içinde Strabon’un Geographika isimli eserinde kent halkından Anabouralılar diye bahsedilmektedir. Halbuki Naturalis Historia (Doğa Tarihi) isimli eserini MS 75 yılları civarında yazan Plinius, aynı bölgeyi anlatırken sadece Neâpolis kentinden söz eder. Buradan da anlaşılıyor ki, MS. I. yüzyılda yeni kurulan Neâpolis bölgedeki Anabura’nın adının sönükleşmesine ve önemsiz bir kent durumuna düşmesine sebeb olmuştur. Şehir Roma İmparatorluk döneminde bölgede kurulan Tetrapolis’in bir üyesidir. J. R.Sterrett, Beyşehir Gölü’nün kuzeybatısında Enevre denilen yerde ortaya çıkan kitâbelerden Anabura ismini tesbit ederek şehrin yerini kesinleştirmiştir. Şehir kuzeye alçalan bir yamaç üzerinde kurulmuştur. Şehirde tiyatro ve tapınak kalıntısı ile konut temellerinin izleri görülür. Söz konusu şehirden yakın çevrede bir kalıntı gözükmemekle birlikte Şarkî Kara Ağac İlçe Halk Kütüphanesi’nin bahçesinden arsitrav blokları, sütunlar ve mezar stelleri Isparta Müzesi’ne nakledilmiştir. Enevre yakın tarih itibariyle bölge halkı tarafından daha ziyade su değirmenleriyle de tanınan bir bölgeydi. Buralarda Massalar’ın Salında’sını, Hititler’in Anabura’sını, Büyük İskender ve Trakyalı Kolonistler devrinin Neâpolis’ini bulmak, onların devirlerinden kalma Enevre, Yeniköy, Çeltik, Ördekçi-Kızıldağ Sivrisi ve Zengibar mahallerindeki MÖ’si antik eşyalarla karşılaşmak mümkündür. Dolayısıyla bölgenin bu konuda da derinliğine araştırılması için -elbette Böcüzâde Süleyman Sami’den beri- lokal tarihî sahaya inememiş aydınlarımızla oldukça geç kalınmıştır. Ki taa 15. asırdan beri Kara Ağac’ın Osmanlı arşivlerindeki gizli belgelerini tamamen gün yüzüne çıkarabilmiş değiliz.

 

KAYNAKLAR_____________________________________________________________________________________

1-Ekrem Memiş, Eski Çağ Türkiye Tarihi, S.Ü.Yayınları, Konya 1989, s. 136

2- Hüseyin Şekercioğlu, Gelendost Tarihi, Bayrak Yay. İst. 1989, s. 43-Ekrem Memiş, a.g.e, S.Ü. Yayınları Konya 1989, s. 19-22

4-H. Şekercioğlu, a.g.e, s. 55-58

5-Ramazan Tunç; Şarkikaraağaç Tarihi 1, İstanbul 2005, s. 12-162

6-Mehmet Özsait, Psidia II, İ.Ü. Edb. Fak. Yayınları, 1980, s. 53-55

7-TKK-KKA a.g.e, s. 172-190

 

B-Nefsî Kara Ağac ve Köyleri

   Kara Ağac'ın köyden büyük kazâdan küçük nefsî (şehir) durumunda bulunduğu dönemlerde Hâmidoğulları'ndan mevzu’ubahis satışla Osmanlı İmparatorluğu'na geçişini takiben kısa süre sonra, o güne kadar yazılmayan nâhiye ve karyelerinin (köy) sâkinleri ve sâkinlerinin de üretimlerinden vergilerine kadar iştigâl sahaları defterlerde işlenmeye başlanmıştır. Çok iyi bir dereceye ve eğitime tâbi, aynı zamanda çok güzel el yazılarına hâkim Osmanlı il yazıcılarının mükemmel bir şekilde tutmaya başladıkları kayıdların Hâmid Sancağı'ndaki ilki Hicri 906 (1475-1481 yıllarına tekabül) tarihli ve TT 30 numaralı Mufassal Defter’dedir.

   Her ne kadar -Rotih’in yaptırdığı bugünkü Câmi-i Kebir’in kapısındaki kitabeye göre- Nefsî Kara Ağac’ın 1266 yılında kurulduğu yazılı ise de bu tarihin bir asır sonrasında Kara Ağac’ın nâhiye olarak yazıldığı bu defter daha sonraki defterlere temel teşkil ettiğinden yazı karakteri ve işleniş açısından diğerlerine göre biraz farklıdır. Hâneye esas isimlerin ekseriyetinde mürekkebin dağılması sebebiyle okuma zorluğu ve hattâ bazılarını okuyamama gibi bir durum söz konusudur.

    Buna rağmen işleyiş esasına göre 1475 Tarih ve 30 numaralı TT (Tapu Tahrir) Defteri'nde en başa söz konusu şehir ve köylerle hâsshâ-i padişah-ı (padişahlara has mülk) ve tımar işlenmiş, hemen devamında 6'şar sıra olmak üzere hane sahibleri ve onun veledi (oğlu) veya biraderleri; çift, nimçift, caba, bennak veya mücerred durumlarıyla Şeyh, Muhassıl, Yeniçeri, İmam, Fakih, Hoca, Ağa, Kâtib, Kadı gibi ünvanları işlenmiştir. Bu kayıdların sonunda verilen yekûnda bu ilk defterde Çift (75-150 dönüm arası arazi sahibi), Nimçid (Çiftin yarısı arazi sahibi), Bennak (Evli vergiye tâbi) ve mücerred denilen bekâr nüfuslar kaydedilmiş, daha sonra da hasıllar hânesine o yerdeki bütün hayvancılık ve ekimin resm ile öşür vergileri yazılmıştır.

  1475 tarihi itibariyle kayda geçen Nefsî Kara Ağac'daki 4 mahalle; Yukarı, Vasatî, Câmii Kebir ve Alucuklar'dır. 40 adet Karyeler (köyler) de; Karye-i Salur ile Çöküler, Yaka-Eymür, Çavundur, Kullar ve İmecik, Armudlu (Nam-ı diğer Habillu), Ömercik, Tunâ-Şâh, Çaltı, Uşak-Eymür, İgdir, Süvari, Bey, Karkın, Sürtme, Fukahalar, Karlu, Sollar ve Selendi, Çeltik, Bilcüğez, Uludinek, Çarıksaray, Uluköy, Yakaköy, Bayat, Ömercik, Karlu, Kürtün, Nekid, Arak (Nekid), Saraycık, Orvasi, Arslandoğmuş, Nudra, Köprü, Zengibar, Ördekçi, Viran ve Karye-i Akça-Kala'dır.

   Tek Cemâ'ât Karakuzulu Cem'â'atidir ve Bölükleri de Bozlu, Kara Yaka ve Bölük Şarvan'dır. 3 Mezra‘a ise; Mezra-i Selendi, Bağçe-Mezra‘a Karye-i Çeltik ve Mezra‘a Kullar İmecik'tir. Buna göre Kara Ağac'da bu tarihte 4 mahalle, 4 bölük, 40 köy ve 3 mezra'a olmak üzere 51 adet yerleşim yeri bulunmaktadır.

 

C-FUKAHALAR (Fakihler) Köyü Hakkında

1-1475-1481 Fatih Sultan Mehmed Dönemi Fakihler Karyesi

                 Defter No: TT 00 30

   Osmanlı’da ilk Mufassal (Tafsilatlı) Defter’lerin yazıldığı tarih 1475’tir. Fatih Sultan Mehmed Dönemi olan bu tarihlerdeki yazılımlar 1481’e kadar sürmüş, daha sonra II. Bayezîd-i Veli döneminde de (1501 Öncesi) tahrirler devam ettirilmiştir.

1475-1481’de Hâne ve Nüfus Durumu
Karye-i Fakihler	Sh/Nr.	Hâne	Nüfus
TT 0030	566	27	131

   İlk kaydı TT 00 30 No’lu defterin 566. sayfasında tutulan Fakihler 27 hanede 1 çift (75 ile 150 dönüm arası arazi sahibi), 17 nimçift (75 dönüm ve altında arazi sahibi), 7 bennak (Evli vergiye tâbi) ve 6 mücerred (bekâr nüfus) ile 131 nüfusu bulunan büyükçe bir yerdir.

  

   Fakihler Köyü’nün İlk Sâkinleri

   Hacı Mahmud Veled-i (oğlu) İsa Çift ortak, Mahmud Fakih oğlu Ahmed nimçift, Mehmed Mezbur (Biraderi) Ahmed nimçift, Emced oğlu Süleyman nimçift, Yusuf veled-i o. nimçift, Ali Talak Fermani nimçift.

   İsmail oğlu Yusuf bennak (Evli), İsa veled-i o. nimçift, Mustafa oğlu İbrahim nimçift ortak, Piri veled-i o. nimçift, Yusuf biraderi Mustafa nimçift, Tarık Ferdi bennak.

   Osman veled-i o. nimçift, Muhammed oğlu Davud nimçift, Muhammed oğlu Değerba evli, Hamza velid-i o nimçift, Mustafa veled-i o nimçift, Halil mezbur (biraderi) o. bennak,

   Halil Fakih İmam, Ahmed oğlu Osman Fakih nimçift, Dündar oğlu Satılmış nimçift, Yusuf oğlu Tur Hasan nimçift, Turhan oğlu Halil bennak, Atcı oğlu Hacı Fakih nimçift.

   Abdi oğlu Hacı Fakih nimçift, Fermani mezbur (biraderi) bennak, Halil veled-i o. bennak.

   Köyde yetiştirilen gelire ve öşir vergiye tâbi ürünler hınta (buğday) ve şair (arpa), resm vergiye tâbi ise koyundur.

 

2-1501 Öncesi II. Bayezîd-i Veli Dönemi FAKİHLER Karyesi (Köyü)  

                              Defter No TT 0994 Sayfa No 331

                                     Tımarı Hasan Mezkûr

1501 Öncesi Hâne ve Nüfus Durumu
Karye-i Fakihler	Sh/Nr.	Hâne	Nüf.
TT 0994	331	31	155

   II. Bayezîd-i Veli Dönemi olan 1501 ve öncesi TT 0121 Nolu defterin 500. sayfasında kayıdlı Fakihler isim isim ele alındığında 31 hane 31 nefer görülüyor. Nüfus olarak ise köydeki mevcut 155 kişidir. Bu isimler şunlardır; Hacı İbrahimoğlu Hacı Mahmud Çift¸ Mahmud Fakih oğlu Ahmed nimçift, Onun oğlu Hacı Ali bennak, Mehmed’in biraderi Ahmed bennak, Onun oğlu Hasan bennak, Emced oğlu Şaban nimçift.

   Onun oğlu Yusuf bennak (Evli), Ali Talak Fermani İmam, Onun oğlu Eldivan nimçift, İsmail’in oğlu Yusuf zira’a, Onun oğlu Abdi nimçift, Mustafa’nın oğlu İbrahim.

   Onun oğlu Nebi nimçift, Onun biraderi Ömer bennak, Yusuf biraderi Mustafa bennak,Tarık .. bennak, Onun oğlu Osman nimçift, Muhammed oğlu Davud çift.

   Muhammed oğlu Değerba İmam, Onun oğlu Hâmid nimçift , Onun Biraderi Mustafa nimçift, Yusuf, Onun biraderi Halil bennak, …. Çift, Ahmed oğlu Osman Fakih nimçift.

   Seydi oğlu Satılmış nimçift, Yusuf oğlu Tur Hasan bennak, Turhan oğlu Halil bennak, Lütfi oğlu Hacı Fakih nimçift, Piri oğlu Seydi nimçift, Hızır oğlu Hâmdi bennak, Piri Mhammed oğlu Osman nimçift.

   Yekûn Hane 31, Nefer 31, Çift 3, Nimçift 14, Bennak 11, İmam 3

   Sayfanın en altındaki İcmal bölümünde ise 31 hane 31 nefer yazılıdır. Buna göre nüfusunu 155 kişi hesabladığımız Fakihler’de 3 çift, 14 nimçift, 11 bennak ve 1 iman vardır. 1475’e göre takribi 7 hane 35 nüfus artışı olan köyde zira’atle uğraşılıyor. Sayfanın sonunda her köyde olduğu gibi Fakihler’deki diğer gelir, vergi ve tımar durumunun rakamları verilmiştir. Bu gelirler buğday, arpa ile koyundandır.

 

3-1522 Kanunî Dönemi FAKİHLER Karyesi (Köyü )

                       Defter No: TT 0121

   Kanunî Dönemi 1522 Tarih ve TT 0121 No’lu defterin 501. sayfasında kayıdlı Fakihler yine isim isim ele alındığında 25 hane 37 nefer görülüyor. Sayfanın en altındaki İcmal bölümünde de 25 hane 37 nefer yazılıdır. Dolayısiyle köyde 1 çift, 20 nimçift, 4 bennak, 3 imam ve 9 mücerred kişi vardır ve nüfusu da 149 kişiden müteşekkildir.

  1522 Kanuni Dönemi Mufassalı itibariyle Fakihler’in sâkinleri; Hacı İbrahim oğlu Hacı Çift, Onun oğlu Abdi mücerred (bekâr), Hasan oğlu Mehmed nimçift, Onun oğlu Memili mücerred, Onun biraderi Yusuf mücerred, Emced oğlu Şaban nimçift.

   Onun oğlu Yusuf nimçift, Onun oğlu Emced Mücerred, Eldivan oğlu Ali nimçift, Onun biraderi Bali mücerred, Muhammed oğlu Ali bennak, İsmail oğlu Abdi nimçift.

   Onun oğlu Ahmed nimçift, .. oğlu Muhammed nimçift, Abdi veled-i Süleyman nimçift, Onun biraderi Ahmed nimçift, Onun biraderi Piri nimçift, Onun biraderi Piri Mehmed nimçift.

1522’de Hâne ve Nüfus Durumu
Karye-i Fakihler	Sh/Nr.	Hâne	Nüf.
TT 0121	501	25	149

   Ali oğlu Ahmed nimçift, Biraderi Hızır bennak, Pir Ali oğlu Mustafa nimçift, Veli oğlu Halil nimçift, Biraderi Fakih mücerred, Hasan oğlu Halil nimçift.

   Onun biraderi Veli nimçift, Piri oğlu Satılmış bennak, Tur Kulu oğlu Mustafa nimçift, Onun biraderi .. mücerred, Seydi oğlu Ömer nimçift, Pir Mehmed oğlu Süleyman nimçift.

   Ömer oğlu Mustafa nimçift, Hasan Fakih oğlu Musa .. Bayezid bennak, Ömer Fakih oğlu Süleyman İmam Bayezid bennak, Pir Ahmed oğlu İbrahim bennak, Nasuh oğlu Yusuf mücerred, Hızır oğlu Hasan nimçift, Ömer oğlu Nebi mücerred.

   1522’de 1475’e göre 6 hane 30 nüfus kaybı bulunan köyün hasılı (mahsul) 2635 guruşdur. Köyde zira’atle uğraşılıyor.

 

4-TK-KKA 51 No’lu Tarihsiz Mufassal (Tafsilatlı) Defter’de 184-405 Sıra No’lu FAKİHLER Köyü

TK-KKA 51 Nolu Tarihsiz Mufassal'da Öşür ve Resmleri
Karye-i Fakihler	Sr	CNBM	Hınta (Buğday)	Şa'ir (Arpa)	Bağ	Afyon	Badı Heva	Kovan	Zemin
	403	924	32-1600	15-900	100	300	103	10	62

     Bu tarihte Kara Ağac’ın 10 köyünde zeameti vardır ki bunlar Karlı, Sollar ve Selendi, Fakihler, Sürtme, Akça-kal’a, Çeltik, Belceğiz ve Ördekçi ile Armudlu’dur. Fakihler’in zeameti Mustafa’dır. Mustafa aynı zamanda Armudlu’nun da zeametidir. Eklerde sunduğumuz belgeye bakıldığında Fakihler’in nüfus oranının 1475, 1501 ve 1522 tarihlerine göre çok fazla bir arttığını görüyoruz.   

   Karye-i Fakihler’in sâkinleri ise şu isimlerden müteşekkildir: Ahmed Fakih veledi Mustafa bennak , Memi Veledi Nasuh çift, Biraderi Ali Çift, Mustafa veled-i Ömer .. bennak, … veled-i Emced nimçift, Şaban veled-i Musa nimçift, Biraderi Abdulkerim bennak.

   Halil oğlu Piri nimçift, Abdulkadir veled-i o. bennak, Onun biraderi ..bennak, Onun biraderi Piri bennak, Onun biraderi Yusuf mücerred, Onun biraderi İbrahim mücerred, Piri oğlu Hızır nimçift.

   Ramazan veled-i o. mücerred, Musa veled-i Hasan nimçift, Hüseyin veled-i o. mücerred, Süleyman veled-i Pir Ahmed nimçift, Üyük veled-i o. mücerred, Hacı Mahmud veled-i Pir Ahmed nimçift, Veli veled-i İsa mücerred.

   Mahmud veled-i Hamza nimçift, Mehmed veled-i o. mücerred, Mustafa biraderi o, mücerred, İsmail biraderi o. mücerred, Abdullah veled-i İsa nimçift, Saim veled-i o. mücerred, Receb veled-i İsa bennak.

   Seydi Ahmed nimçift, İbrahim veled-i Hüseyin nimçift, Hüseyin veled-i o. mücerred, Üyük veled-i Tur Kulu nimçift, Hüseyin veled-i o. mücerred, Hacı veled-i Tur Kulu nimçift, Kasım veled-i o. mücerred.

   Süleyman mezbur o. mücerred, Mehmed veled-i Tur Kulu nimçift, Musa veled-i Abdi nimçift, Mehmed veled-i o. mücerred, Abdi mezbur o. mücerred, Hızır veled-i Kul Sarı bennak, İbrahim veled-i Süleyman nimçift.

   Halil mezbur o. bennak, Mustafa veled-i Hızır Fakih bennak, Monla veled-i Hüseyin nimçift, Osman mezbur o. bennak, Ali veled-i Ahmed nimçift, Veli veled-i o. mücerred, Mehmed veled-i Ömer nimçift.

   Ali mezbur o. bennak, Hızır Bali mezbur o. bennak, İbrahim mezbur o. bennak, Mustafa veled-i Durmuş nimçift, Muharrem mezbur o. bennak, Hacı Ali veled-i Pir Ahmed nimçift, Hacı mezbur o. bennak.

   Nasuh mezbur o. bennak, Sefer mezbur o. mücerred, Hamdi mezbur o. mücerred, Şah Ali veled-i İsmail nimçift, Veli mezbur o. nimçift, Emrullah veled-i Hızır nimçift, Emirşah mezbur o. bennak.

   Seferşah mezbur o.bennak, Nesimi veled-i Yusuf bennak.

   Fakihlerin hasılı ise buğday, arpa, afyon ve kovan/bal’dır. Kiyah olarak bilinen ot koyunlar için temin edilirken, zemin, Bad-ı hava ve zemistani vergileri de buğday ve diğer mahsullerin öşri ile birlikte ödenmektedir. 

   ‘Der atik-i defter-i Köhne’deki kayıdda köyün mescidinin vakfına ait altmış dönüm yerin bulunduğu ve ‘bunun tasarrufuna sipahi dahletmesin’ diye emir olunduğu yazılıdır.

    1 zeametin görevli olduğu Fakihler muhakkak ki bir Türkmen köyüdür ve Kara Ağac’a II. Kılıç Arslan dönemi 1203’te yerleştirilen Hâmid Bey’in aşireti Saçıkaralılar’dandır.

1567’de Hâne Nüfus ve Hasılat Durumu
Karye-i Fakihler	Sh/Nr.	Hâne	Nefer	Hasıl
	182/404	42	65	3.896

   Fakihler’in diğer köylerden çok bariz farkı isminden de anlaşılacağı üzre Fâkih namında ve manâ itibariyle “Fıkıh ilmini bilen” kimselerin yoğun olduğu tek köy olduğudur. Köyde; Mahmud Fakih, Abdi oğlu Hacı Fakih, Osman Fakih, Halil Biraderi Fakih, Hasan Fakih, Ahmed Fakih ve Hızır Fakih olarak 7 fakihin varlığını görüyoruz. Dolayısiyle bugün Fakılar olarak bildiğimiz köyün bu özelliği dışında bir başka özelliği daha dikkatimizi çekiyor. O özellik, Fakılar köyünün hemen bitişiği ve doğu istikâmetindeki tarihi bir kayadır ve bu kaya bugün adeta Fakılar’ı tarih tarih süslemeye matuf bir görünüştedir. 

    Kara Ağac geneli köylerin ürünlerine baktığımızda meselâ buğdayda Salur en başta gelirken onu takibeden köyler Karlı, Armudlu, Ömercik, Nekid (ma’a Arak) ve Bilcüğez’dir. En fazla arpa Yaka-Eymür’de, ardından Salur’dadır. Bağ ve bad-ı heva bakımından Ulu-dinek çok önlerde seyrediyor. Kovanda (arıcılık) Salur ile Ulu-dinek, afyon’da Bilcüğez ve Viran, bostanda ise Salur ve Çeltik en fazla üreten ve öşür ödeyen yerlerdir. Zemistânide (kışlık giyecek) ise Yaka-Eymür, Salur ve Çöküler aynı miktar ile başı çekerken cebe nim bennak ve mücerred (CNBM) resminde Ömercik diğer köylere büyük fark atıyor. Bu durumda Salur, en fazla buğday, bal ve bostan üreten, aynı zamanda en çok zemistâni (kışlık giyecek için verilen para) alan köy durumundadır. Yaka-Eymür arpa, Bilcüğez afyon, Ulu-dinek de bağ ile rekor seviyede üretim gösteriyorlar. Nâhiyede Sürtme, Nevşirvan ve Kürtün olmak üzere sadece üç köyde bağ dikilmiyor. Afyon ekiminde ise köyler neredeyse yarı yarıya fire veriyor. Tam 14 köyde ekim yapılmıyor. Bizim dikkatimizi çeken en önemli husus, coğrafi açıdan rakım düşüklüğü olan ve özellikle Beyşehir Gölü seviyesine yakın köylerin daha verimsizlik göstermesidir.

   Öyle ki Fakihler ve Çeltik, Salur ile sınırlı olmalarına rağmen her ikisinde de ciddi üretim azlığı göze çarpıyor. Çeltik sadece bostanda Salur’un ardından ikinci sırayı alıyor. Peki Fakılar neden hasılat üretiminde geride seyreder. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi ‘Fıkıh ilmini bilenlerin, fıkıh ilmini bilecekleri eğittiği bir mekân olan Fakihler’de çift de nimçift de önemli ölçüde bulunsa da ilime verilen ehemmiyet elbette daha fazladır. Bu da köyde zira’adden ziyade eğitimde ilerlenildiğinin bir işaretidir.  

     Elbette Nâhiye Kara Ağac ovasında söz konusu olan verim, yalnızca tarıma dayalı değildir. Bu bölgede aşiretlerin gelir kaynaklarından en önemlisi olan hayvancılık da yapılmıştır.

   Bütün bu bilgileri ihtiva eden defterler ise bizim esas aldığımız yıllara göre daha ileride, 1831’de yazılmıştır. 1831 Osmanlı Genel Nüfus Sayımı itibariyle gördüğümüz hatib, imam, müezzin, muhtar, çiftçi-rençber, çoban, oduncu, bakkal (bak’al), değirmenci, su kuyusu ustası, derzi, debbağ, helvacı ve berber gibi daha nice meslekî hususların analizinde rençber-çiftçi ifadesinin yoğunluğu hattâ neredeyse tamamı, bize Kara Ağac ve köylerinde daha ziyade ziraî faaliyetlerin revaçta olduğunu göstermektedir. Bugüne ışık tutacak ve ecdadın büyüklerine ulaşma imkânı sağlayacak hem nüfus, hem de vergi defterlerinde kayıdlı Fakihler Köyü’nün Osmanlı Devleti’nde gerçekleştirilen ilk sayımlara dair sâkinleri aşağıdaki iki ayrı, fakat aynı olan defterden verilmiştir.

 

 

Defterler: 1-Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü

Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Nüfus Defteri

Defter No: 3262 Defter Kayıd Tarihi H. 1256/M. 1831

Defter Sayfa No 160, 161 ve 163

 

2-Hâmid Sancağı’nda Kâin Kara Ağac-ı Yalvac Kazâsı’nın Kasaba ve Karyelerinde

Mütemekkin Ehl-i İslâm’ın Nüfus Defteri’nde Karye-i Fakılar (Fukahalar) Halkı

                                        Defter No: 78-459

 

DH1/1-Orta boylu kır sakallu Halil veled-i İbiş Sin (Yaşı) 90

        2-Oğlu orta boylu, Muhtar-ı evvel karasakallı Hacı Kadir veled-i Halil 32

        3-Diğer karındaşı ortaboylu kara sakallı Halil 35

        4-Diğer karındaşı ortaboylu terbıyıklı İbiş 20

        5-Hafidi Salih, 1

        6-Redif diğer oğlu ortaboylu şab-ı emred Feyzullah 16

        7-Diğer oğlu İsmail 10

        8-Diğer karındaşı ortaboylu karasakallı Mehmed 28

    9-Oğlu şabb-ı emred Adurrrahman 8

    10-Diğer oğlu Halil 4

    11-Diğer oğlu Memiş 1

    12-Diğer oğlu ortaboylu karabıyıklı Ahmed 25

       13-Oğlu Osman 2

DH2/14-Muhtar-ı sâni uzunboylu sarı sakallı çiftçi Memişoğlu Abdülkadir 35

      15-Oğlu Abdurrahman 2

DH3/16-Ortaboylu terbıyıklı çiftçi Mevlüd veled-i Hacı İsmail 20

     17-Karındaşı Musa, 2

DH4/18-Uzunboylu karasakallı çiftçi Hüseyin veled-i Hacı Ahmed 45

    19-Oğlu ortaboylu terbıyıklı Mustan 20

    20-Oğlu Hüseyin 3

    21-Diğer oğlu Ali 1

22-Diğer oğlu Ahmed veled-i Hüseyin 1

DH5/23-Ortaboylu karasakallı çiftçi Ali veled-i Mahmud 47

      24-Redif, oğlu ortaboylu terbıyıklı Süleyman 18

      25-Diğer oğlu Mahmud 12

      26-Diğer oğlu Osman 9

      27-Diğer oğlu Halil 5

      28-Diğer oğlu Hasan 3

      29-Diğer oğlu Mevlüd 1

DH6/30-Ortaboylu sarı sakallı çiftçi Haşim veled-i İbiş 35

DH7/31-Ortaboylu kumralsakallı çiftçi Osman veled-i Hüseyin 26

        32-Oğlu şab-ı emred Hüseyin 16

        33-Diğer oğlu Mustan 10

        34-Diğer oğlu Süleyman 3

DH8/35-Uzunboylu kösesakallı çiftçi Hüseyin veled-i Mustafa 30

        36-Oğlu Muştan 3

DH9/37-Ortaboylu sarı sakallı çiftçi Hasan veled-i Hüseyin 31

        38-Oğlu Hasan 2

DH10/39-Ortaboylu terbıyıklı çiftçi Muhsin veled-i Ali 20

DH11/40-Ortaboylu karasakallı çiftçi Ömer veled-i Ya’kub 36

          41-Oğlu Mustafa 1

DH12/42-Karındaşı ortaboylu karasakallı çiftçi Hüseyin veled-i Ya’kub 1

          43-Oğlu Ya’kub 1

DH13/44-Ortaboylu sarısakallı Mehmed veled-i Hüseyin 35

          45-Oğlu Halil 3

          46-Diğer oğlu Ali 1

DH14/47-Ortaboylu kırsakallı çiftçi Hüseyin veled-i Sefer 60

         48-Oğlu ortaboylu karabıyıklı Sefer 25

         49-Diğer oğlu Mehmed 15

DH15/50-Ortaboylu kösesakallı çiftçi Durmuş Ali veled-i Mahmud 34

          51-Oğlu Süleyman 1

DH16/52-Redif karındaşı ortaboylu karabıyıklı Osman veled-i Mahmud 25

DH17/53-Ortaboylu kumralsakallı çiftçi Mustafa veled-i Durmuş 35

DH18/54-Ortaboylu karasakallı çiftçi Ali veled-i Abdullah 38

          55-Oğlu İbiş 2

DH19/56-Ortaboylu karasakallı çiftçi Mustafa veled-i Hüseyin 40

          57-Oğlu Mehmed 18

          58-Diğer oğlu Ramazan 3

          59-Diğer oğlu Hüseyin 1

          60-Mansureden karındaşı, ortaboylu karabıyıklı İbrahim veled-i Hüseyin 11

DH20/61-Ortaboylu sarısakallı çiftçi Ali veled-i Halil 40

          62-Oğlu Osman 3

         63-Diğer oğlu Halil 1

DH21/64-Ortaboylu, terbıyıklı Ahmed veled-i Halil 22

          65-Oğlu Mehmed 1

DH22/66-Ortaboylu karasakallı rençber Ali veled-i Abdülkadir 30

          67-Oğlu İsmail 3

          68-Diğer oğlu Nu’man 1

DH23/69-Ortaboylu terbıyıklı rençber Ali veled-i Mehmed 25

DH24/70-Uzunboylu karasakallı rençber Kasım veled-i Ya’kub 40

         71-Oğlu şab-ı emred Yakub 14

DH25/72-Ortaboylu, terbıyıklı rencber İsmail veled-i Bekir 22

          73-Karındaşı şab-ı emred Mustafa 15

          74-Orta boylu aksakallı Yusuf veled-i Süleyman 110

DH26/75-Uzunboylu, kırsakallı Süleyman veled-i Abdülkadir 50

          76-Oğlu, ortaboylu, terbıyıklı Abdülkadir 25

          77-Diğer oğlu Mehmed, 4

DH27/78-Ortaboylu karasakallı Abban veled-i Mehmed 35

DH28/79-Karındaşı oğlu şab-ı emred Mehmed veled-i İsmail 10

          80-Karındaşı Ömer veled-i İsmail 4

          81-Diğer karındaşı İsmail 2

DH29/82-Mansureden uzunboylu karabıyıklı Çelil veled-i veled-i İbiş 25

 

   NOT

  Yukarıdaki nüfus hareketleri içinde dikkate alacağımız bir husus da Fakihler’de 1831 tarihindeki en yaşlısının, aynı zamanda Kara Ağac bölgesinde de en yaşlı birkaç kişiden birisi olan ve Köy Nüfus Defteri’nin 74. sırasındaki 110 yaşına kadar yaşamış ‘Ortaboylu aksakallı Yusufoğlu Süleyman olduğudur. Kayıdların yapıldığı 1831’de de halâ yaşadığı göz önüne alınırsa Yusufoğlu Süleyman’ın 110 üstü yaşa da sahib ender kişilerden birisi olduğu muhakkaktır.

 

 

FAKILAR Köyü’nün 1831 İCMAL NÜFUSU

1831 Tarih ve 3237/278 No’lu Defter

    Hâmid Sancağı, Ağlasun, İncir, Kara Ağac-ı Yalvac, Afşar Kazâsı Hicri 1246 (M.1831) Tarih ve 3237 No’lu Müslim Defteri’nin 276. sayfasında yeralan Fakılar Köyü’nün sâkinleri 1831’deki Osmanlı Genel Nüfus Sayımı itibariyle kayıd altına alınmıştır. Buna göre köyün halkı aşağıda görüldüğü üzre; 16 Kişi Kara ve Ter Bıyıklı, 20 kişi Kara ve Sarı Sakallı, 23 kişi Bir Yaşından 16 Yaşına Kadar Varınca, 11 kişi Ak ve Kara Sakallı ve Alil 3 kişidir. Fakılar’da böylece nüfus yekûn 73 kişiden teşekkül etmektedir.

   Bu kişiler akrabalık bağları, mesleği, doğum ve ölümü ile yaşları itibariyle aşağıda gösterilmiştir.

 

Köy Sâkinleri

Mehmed Memiş İmam ve Hatib Yaşı 50, -Oğlu Halil Terbıyıklı Yaşı 20

Seferoğlu Hacı İsmail Muhtar Yaşı 45, -Oğlu Mustafa Doğmu 1248, Oğlu Musa Doğumu 1254, Oğlu Mevlüd Alil Yaşı 7

Kölesi Bilal Terbıyıklı Zenci Yaşı 20 Ölümü 1250, -Kölesi Mercan Zenci Geldi 1251 Yaşı 13

İbişoğlu Halil Karasakallı Yaşı 40; -Oğlu Halil Doğumu 1251, Oğlu Abdulcelil Karsakallı Yaşı 30, Oğlu Abdulkadir Karabıyıklı Yaşı 25, Oğlu Mehmed Terbıyıklı Yaşı 22, Oğlu İbiş Yaşı 11, Oğlu Feyzullah Yaşı 10, Oğlu İsmail Yaşı 3,

Mehmed’in oğlu Mehmed Terbıyıklı Yaşı 22, -Mehmed’in oğlu Memiş Doğumu 1254, -Mehmed’in oğlu Abdurrahman Yaşı 1

Halil’in oğlu Ahmed Terbıyıklı Yaşı 22

Ahmed’in oğlu Osman Doğumu 1254

Halil’in Kölesi Abdullah Zenci Askerde (Mansure) Yaşı..

Halil’in kardeşi Haşim Sarıbıyıklı Yaşı 25

Haşim’in manevî evlâdı İbrahim Yaşı 7

Halil’in kardeşi oğlu Hasan Yaşı 26

Hasan’ın oğlu Hüseyin Doğumu 1252

Hacı Ahmedoğlu Hüseyin Karasakallı Yaşı 30, -Oğlu Ahmed Doğumu 1248 Ölümü 1254

Kölesi Mercan Geldi 1252 Askere gitti (Mansure) 1251 Yaşı 21 Ölümü 1252, -Oğlu Mustafa Yaşı 12

Mustafa’nın oğlu Hasan Hüseyin Doğumu 1251

Abdurrahman oğlu Kasım Sarısakallı Yaşı 35 Ölümü 1251

Nebi oğlu Hasan Karasakallı Yaşı 35 Ölümü 1247

Kardeşi Hüseyin Terbıyıklı Askere gitti (Mansure) 1247 Yaşı 20, -Hüseyinoğlu Mustafa Doğumu 1254

Yakuboğlu Kasım Karasakallı Yaşı 35, -Oğlu Yakub Yaşı 5

Halil Çelebioğlu Hüseyin Yaşı 75, -Oğlu Mustafa Karasakallı Yaşı 28

Mustafa’nın oğlu Güzel Mehmed Doğumu 1248 Ölümü 1250

Mustafa’nın oğlu Ramazan Doğumu 1250, -Mustafa’nın oğlu Mehmed Yaşı 7

Hüseyin’in oğlu İbrahim Askerde (Mansure) Yaşı ..

Durmuşoğlu Mustafa Sarısakallı Yaşı 35, -Oğlu Durmuş Yaşı 2 Ölümü 1247

Seferoğlu Hüseyin Karasakallı Yaşı 40, -Oğlu Sefer Terbıyıklı Yaşı 30

 

Sayfa 193

Oğlu Mehmed Yaşı 8

Abdulkadir oğlu Süleyman Karasakallı Yaşı 35, -Oğlu Mehmed Doğumu 1247, -Oğlu Abdulkadir Terbıyıklı Askere gitti (Mansure) 1249 Yaşı 17

Abdulkadiroğlu Memiş Sarısakallı Yaşı 36, -Oğlu Abdurrahman Doğmu 1249 Ölümü 1252, -Oğlu Abdurrahman Doğumu 1252

Kardeşi Ali Karabıyıklı Yaşı 26

Ali’nin oğlu İsmail Doğumu 1247 Ölümü 1250, -Ali’nin oğlu İsmail Doğumu 1252,

Hatiboğlu Mehmed Yaşı 50 Ölümü 1250, -Oğlu İsmail Sarı Kösesakallı Yaşı 25, -İsmail’in oğlu Ömer Doğumu 1247, -İsmail’in oğlu Mehmed Yaşı 7

Hatiboğlu Mehmed’in oğlu Abdurrahman Sarısakallı Yaşı 23

Alibaş oğlu Abdullah Yaşı 85 Ölmü 1247, -Oğlu Ali Karasakallı Yaşı 28

Ali’nin oğlu İbiş Yaşı 2 Ölümü 1248, -Ali’nin oğlu Abdullah Doğumu 1250,

-Ali’nin oğlu İbiş Doğumu 1254

Alibaş oğlu Ali Yaşı 60 Ölümü 1252, -Oğlu Memiş Yaşı 9

Musa oğlu Yusuf Yaşı 60, -Üvey oğlu İsmail Terbıyıklı Yaşı 17

Çirecioğlu Osman Sarısakallı Yaşı 30, -Oğlu Süleyman Doğumu 1252, Oğlu Hasan Yaşı 10, Oğlu Mustafa Yaşı 2

Kardeşi Mehmed Sarıbıyıklı Yaşı 25, -Oğlu Halil Doğumu 1252, -Oğlu Halil Doğumu 1254, -Oğlu Ali Doğumu 1254

Altıbarakoğlu Hacı Halil Yaşı 60 Ölümü 1251, -Oğlu Ali Sarısakallı Yaşı 38

Ali’nin oğlu Osman Yaşı 4 Ölümü 1248, -Ali’nin oğlu Osman Doğumu 1249

Hacı Halil’in oğlu Ahmed Terbıyıklı Yaşı 17

Mahmudoğlu Ali Karasakallı Yaşı 35, -Oğlu Osman Doğumu 1247, -Oğlu Abdulcelil Doğumu 1250, 

-Oğlu Hasan Doğumu 1251, -Oğlu Süleyman Yaşı 9, -Oğlu Mahmud Yaşı 3

Kardeşi Memiş Karasakallı Yaşı 27, -Memiş’in oğlu Ebubekir Yaşı 2 Ölümü 1248

Yakuboğlu Ömer Sarıbıyıklı Yaşı 26, -Oğlu Mehmed Ali Doğumu 1249 Ölümü 1250

Kardeşi Hüseyin Karabıyıklı Yaşı 22

Mehmed oğlu Ali Yaşı 15

Kardeşi Hasan Yaşı 9 Ölümü 1254

Abdulbâkioğlu Mahmud Yaşı 60 Ölümü 1247, -Oğlu Ali Karasakallı Yaşı 30, -Oğlu Osman Yaşı 11

Emiroğlu İbiş Yaşı 75 Ölümü 1248, -Oğlu Abdulcelil Askerde (Mansure) Yaşı ..

Süleymanoğlu Halil Karasakallı Yaşı 40, -Oğlu Süleyman Doğumu 1250

 

Kazâ-i Kara Ağac-ı Yalvac (11 Şubat 1842) Vergi Defteri’ndeki Fakılar Sülâlesi

Defter Sayfa No: 23

   Bizim bu köy tarihleri içinde ele aldığımız Fakihler Köyü’ne ait defterler; 1475’ten itibaren 4 mufassal, 1 icmal, ve 1 aded de vergi defterleridir. Ayrıca bu seriye girebilecek 1 de Temettü’at defteri vardır ki böylece 7 defterde Fakihler kaydı bulunmaktadır. Vergi defterleri 1842’de ele alınan ve Temettü’ât defterlerinden önceki son defterlerdir. Osmanlı’da esasen bir hayli defter daha vardır. Bunları incelesek de burada ele almadık. Son defter olar Vergi Defteri sâkinleri aşağıya alınmıştır

23/1- Muhtar-ı evvel Memiş veledi Abdullah

23/2- Muhtar-ı sâni Dedeoğlu Hüseyin veledi Ahmed

23/3-Çiftçi İbişoğlu Halil veledi ibiş

23/4-Çiftçi Hacı İsmailoğlu Mevlüd veledi Hacı İsmail

23/5-Çiftçi Mahmudoğlu Ali veledi Mehmed

23/6-Çiftçi İbişoğlu Haşim veledi İbiş

23/7-Çiftçi Çıracıoğlu Osman veledi Hüseyin

23/8-Çiftçi İbişoğlu Hasan veledi Hüseyin

23/9-Çiftçi Topal Alioğlu Memiş veledi Ali

23/10-Çiftçi Nebioğlu Hüseyin veledi Nebi

23/11-Çiftçi Kara Ömer veledi Yak’ub

23/12-Çiftçi Mahmudoğlu ibiş veledi Mahmud

23/13-Çiftçi Durmuş Ali veledi Mahmud

23/14-Çiftçi Kara Hüseyin veledi Ya’kub

23/15-Çiftçi Seferoğlu Hüseyin veledi Sefer

23/16-Çiftçi Çıracıoğlu Mehmed veledi Hüseyin

23/17-Çiftçi Gedik Mustafa veledi Durmuşali

23/18-Çiftçi Macaroğlu Ali veledi Abdullah

23/19-Çiftçi Haliloğlu Mustafa veledi Hüseyin

23/20-Rençber Abdülkadiroğlu Ali veledi Ali

23/21-Rençber Küçük Ali veledi Mehmed

23/22-Rençber Bayramoğlu İsmail veledi Bekir

23/23-Çiftçi Deli Kâsım veledi Yak’ub

23/24-Çiftçi Hacı Haliloğlu Ali veledi Halil

23/25-Çiftçi Abdülkadiroğlu Süleyman veledi Abdülkadir

23/26-Çiftçi Hatiboğlu Abdurrahman veledi Mehmed

23/27-Rençber Küçük Osman veledi Mehmed

23/28-Çiftçi Hacı Haliloğlu Ahmed

23/29-Rençber Emiroğlu Mustafa veledi Ali

23/30-Rençber Macaroğlu Mehmed veledi Ali

23/31-Rençber Tulumoğlu Mehmed veledi Ali

 

NETİCE

    Şarkî Kara Ağac’ı ilgilendiren Nüfus Sayımı Defterleri yanı sıra ayrıca kişilerin meslekleri ile sahib oldukları tarla ve hayvanat, bunları ilgilendiren 1840 ve 1841 yıllarındaki iki senelik hasılaları ve bunlar için ödedikleri vergilerin yekûnlarını gösteren ve Temettü’ât denilen Kazanç ve Gider Defterleri de Osmanlı Devleti’nde tutulmuştur.

   Temettü’âtlar ekseri köy veya şehirlerin varlıklı simalarını ilgilendirdiği gibi amele, çoban, oduncu, değirmenci, zira’at erbabı, imam, hatib vs. kimseleri de ilgilendirmekteydi. Bu defterlerde kişiler 1831’den 10 yıl sonra yazıldıklarından yakın tarihe ait sülâlelerin aranmasında da bir kolaylık sağlaması bakımından önemli sayılırlar.

   Osmanlı Devleti’nde ayrıca 1893 öncesi ve bu tarihte de sayımlar yapılmışsa da başarı sağlanamadığından Hicrî 1320 (1904-1905) tarihindeki sayım, Kadın ve Erkek’lerin ilk defa bir arada sayılması hususiyetiyle çok öneme sahibdir.

    Osmanlı Arşivleri’nde bulunmayıp il ve ilçelerin nüfus müdürlüklerinde muhafaza edilen 1904 Nüfus Sayımı Defterleri bugüne göre Sülâle araştırmaları için de çok faydalı bir durum arzeder.

   Bu itibarla Armudlu Köyü’ne ait 1904 Yılı Nüfus Defterleri bilgilerini, elimizde mevcut olmadığından değerlendiremiyoruz. Buna rağmen Fakılar Köyü’nün Genel Nüfus Hareketleri hakkında kendi vatandaşlarına fayda sağladığımızı umuyoruz.