BELGELERLE (ŞARKÎ9 KARA AĞAC YAKA EYMÜR (Yakaemir) KÖYÜ TARİHİ
(1475’ten 1842’ye)
Hazırlayan: Bekir YALÇINKAYA
Araştırmacı Gazeteci Yazar Şair
Ankara Yerel Gazeteciler ve Yazarlar Derneği Genel Sekreteri
A-Şarkî Kara Ağac Hakkında
Hâmid Livâsı’nda Türkmen Soyumuz’un gelip yerleştiği ve barındığı bölgeler içinde vukuubulan Miryeokefalon Savaşı, kendine has ve hasletkâr bir özellik taşır. Yalvac, Eğirdir ve Kara Ağac ekseninde Malazgirt’ten sonra burada açılan 2. Kapı, Anadolu’da Bizans mallığının umudlarına tarihler boyunca ilelebet sed çekecektir.
Bölgedeki Beyşehir Gölü, İlhanlı Beğlerbeği Emir Çoban’ın oğlu Demirtaş’ın eliyle, Eşrefoğulları’nın Hâkimi Süleyman Bey’i boğmak suretiyle bu beyliğin hükmünü kaybettiren bir med-cezir merkezidir. (1)
Kubad-ı Âbâd, Yenişar’da Bademlü’nün ‘Dünya Cenneti’ sıfatıyla Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad’ın kâh istirahat, kâh Karamanoğulları’nın belâlarından sığınma mekânı olan bir tahkimli saraydır. Eğirdir akıllı, silâhşör ve iradeli bir Bey olan Hâmid’in açtığı Uluborlu Merkez yolundan, bir asır boyunca yol alıp Bizans Küffarı’na yol vermeyen bir Feleküddin neslin beylik vazifesi sürdürdüğü muazzam bir kaledir.
..Ve tarihini öncelikli ele alacağımız Doğu’nun Kutsal Kara’lı Ağac’ı olan Şarkî Kara Ağac, başına gelen ve gelecek olan musibetlerden kurtulmak adına Osmanlı Sultanı I. Murad Han’a satılışına Neşrî’nin: “Ben ol ahdun üzerin tururın didi. Pes Ak-Şehir’i ve Beğ-Şehri’ni ve Yalavac’ı ve Kara Ağac’ı ve Isparda’yı, bu altı pare şehri şer’i mekdupla satubazar itdiler” diyerek not düştüğü Söğüd gölgesinde huzur bulan bir nefsihaneler beldesidir. İşte bu çağların içinden gelen Neâpolis evvelli Kara Ağac; Anadolu şehirleri içinde, en evvel tarihi itibariyle ilk defa Büyük İskender’in M.Ö. 334 yıllarında gerçekleştirdiği Doğu Seferi’nin ardından ticaret şehri olarak kurulmuş bir şehirdir. Neâpolis, yani Yenişehir adıyla iskân olunan Zengibar Köyü’nün zirvesindeki 1181 rakımlı ilk dağ ve yamaç şehrini kuranlar ise (2) M.Ö. 3020 senesinde Asya’dan göç ederek Anamas Dağı’nın Gelendost tarafına nazır 2100 metre yüksekliğindeki (3) alanda Başkent Massalar şehrinin de kurucuları olan Massalar, yani Luviler’dir. Neâpolis’in önemli diğer antik emarelerinden birisi de Kızıldağ mevkîindeki Silindi şeklinde yanlış telâffuz ettiğimiz Selendi’dir. Selendi; Neâpolis devri itibariyle Sallı Massalar’ın şehri Salında demek olup Selendi adı ise Kara Ağac’a yerleşen Türkmenler tarafından XV. Asırdan itibaren kullanılan ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) kaynaklarında Sollar ile birlikte yazılan bir karyedir.
M.Ö 4000 yılından itibaren bölgenin hâkim güçleri Hititlerdir. Hitit Kralı Anitta, anası Anapa’nın adını verdiği Anabora şehrini ise bugün Salur Sivrisi olarak bilinen Enevre’de kurmuş, zamanla Toroslar’ın başlangıç noktasındaki bu dağa da Maskot Anası manâsına gelen ‘Anamas’ adını vermiştir. (4) Anabura, Büyük İskender ile sağlanan merkezi otorite ve polisi aşan çok şehirli bir teşekkül olan Tetrapolis’in 4. üyesi olmuş, Strabun’da geçen on üç Pisidya şehrinden birisidir. Anabura’dan kalan harabeler, bugün ilçenin güneybatı tarafındaki Salur Köyü’nün batı istikâmetinde rakımı 800 metre olan Kızık kale Dağı’ndaki geniş bir alandadır. Bu antik Anabura’yı Hüseyin Şekercioğlu Anitta’ya dayandırırken, Isparta İl Turizm Müdürlüğü de Roma Devri eseri olarak değerlendirmişlerdir.
Hititler’in ardından Türk menşeinden olan Marmanatlı Sümerler, sonra Ağralı Aka Türkleri, M.Ö. 1530’dan itibaren Frigyalılar, M.Ö. 800’den itibaren İyonlar, M.Ö. 600’den itibaren Lidyalılar ve M.Ö. 546’dan itibaren de Persler bu bölgeye hâkim olan güçlerdir. 530 yılına kadar Göller Bölgesine hâkim bir diğer güç ise Pisidia Krallığı’dır ve Persler bu krallıktan sonra bölge hâkimiyetinde yer almışlardır. (5) Bölge, 334’ten itibaren Persler’in Balkanlar’daki İskitler’e kadar uzanan hâkimiyetine son veren Büyük İskender ile tanışır ve Makedonya Kralı Büyük İskender’in devrinde ticarî amaçla Neâpolis şehri kurulmuştur.
Bugünkü Şarkî Kara Ağac ilçe merkezi (Zengibar) civarında olduğu bilinen antik şehir Neâpolis’ten Naturalis Historia adlı eserinde (VI 47) ilk bahseden kişi Plinius’tur. Plinius, antik şehrin Galatia’da olduğuna işaret ederken, Hierosdes ise (672,3) Psidya’da bulunduğundan bahsetmektedir. Ptolomaios ise (V 49), şehri Pisidia’nın Galatia’ya yakın kısmında gösterir. Neâpolis, Beyşehir Gölü’nün kuzeyinde Antiokheia’dan (Yalvac) Likaonya ve Pamphilya’ya giden Roma yolu üzerindedir. Neâpolis’in Apollonia (Uluborlu) ile aynı tarihlerde Trakyalı Kolonistler tarafından kolonize edildiği anlaşılmaktadır. MS III. yüzyıla ait bir kitâbeden bölgede bir Tetrapolis’in olduğu bilinmektedir. Tetrapolis; Yunanca’da dört kent ya da ülkeden oluşan siyasî ve ticarî birliğe verilen bir ad olup Neâpolis de Roma İmparatorluk döneminde bölgede kurulan Tetrapolis’in bir üyesidir. Tetrapolis, Tetrapolis’in üyelerinden Altada (yeri bilinmiyor), Anabura (Enevre) ve Neâpolis (Şarkî Kara Ağac) bilinmekte; fakat dördüncü şehrin ismi bilinmemektedir. A.H.M. Jones, bu dörtlünün Cillanian Ovası Tetrapolisi olabileceğine işaret etmektedir. (6)
Anabura ise Strabon’da; Şarkî Kara Ağac Salur Köyü’nün güneyinde, Belceğiz Köyü’nün batısında yer alan antik şehrin adı olarak geçmektedir. MÖ. I. yüzyılın ilk çeyreği içinde Strabon’un Geographika isimli eserinde kent halkından Anabouralılar diye bahsedilmektedir. Halbuki Naturalis Historia (Doğa Tarihi) isimli eserini MS 75 yılları civarında yazan Plinius, aynı bölgeyi anlatırken sadece Neâpolis kentinden söz eder. Buradan da anlaşılıyor ki, MS. I. yüzyılda yeni kurulan Neâpolis bölgedeki Anabura’nın adının sönükleşmesine ve önemsiz bir kent durumuna düşmesine sebeb olmuştur. Şehir Roma İmparatorluk döneminde bölgede kurulan Tetrapolis’in bir üyesidir. J. R.Sterrett, Beyşehir Gölü’nün kuzeybatısında Enevre denilen yerde ortaya çıkan kitâbelerden Anabura ismini tesbit ederek şehrin yerini kesinleştirmiştir. Şehir kuzeye alçalan bir yamaç üzerinde kurulmuştur. Şehirde tiyatro ve tapınak kalıntısı ile konut temellerinin izleri görülür. Söz konusu şehirden yakın çevrede bir kalıntı gözükmemekle birlikte Şarkî Kara Ağac İlçe Halk Kütüphanesi’nin bahçesinden arsitrav blokları, sütunlar ve mezar stelleri Isparta Müzesi’ne nakledilmiştir. Enevre yakın tarih itibariyle bölge halkı tarafından daha ziyade su değirmenleriyle de tanınan bir bölgeydi. Buralarda Massalar’ın Salında’sını, Hititler’in Anabura’sını, Büyük İskender ve Trakyalı Kolonistler devrinin Neâpolis’ini bulmak, onların devirlerinden kalma Enevre, Yeniköy, Çeltik, Ördekçi-Kızıldağ Sivrisi ve Zengibar mahallerindeki MÖ’si antik eşyalarla karşılaşmak mümkündür. Dolayısıyla bölgenin bu konuda da derinliğine araştırılması için -elbette Böcüzâde Süleyman Sami’den beri- lokal tarihî sahaya inememiş aydınlarımızla oldukça geç kalınmıştır. Ki taa 15. asırdan beri Kara Ağac’ın Osmanlı arşivlerindeki gizli belgelerini tamamen gün yüzüne çıkarabilmiş değiliz.
KAYNAKLAR___________________________________________________
1-Ekrem Memiş, Eski Çağ Türkiye Tarihi, S.Ü.Yayınları, Konya 1989, s. 136
2- Hüseyin Şekercioğlu, Gelendost Tarihi, Bayrak Yay. İst. 1989, s. 43-Ekrem Memiş, a.g.e, S.Ü. Yayınları Konya 1989, s. 19-22
4-H. Şekercioğlu, a.g.e, s. 55-58
5-Ramazan Tunç; Şarkikaraağaç Tarihi 1, İstanbul 2005, s. 12-162
6-Mehmet Özsait, Psidia II, İ.Ü. Edb. Fak. Yayınları, 1980, s. 53-55
B-Nefsî Kara Ağac ve Köyleri
Kara Ağac'ın köyden büyük kazâdan küçük nefsî (şehir) durumunda bulunduğu dönemlerde Hâmidoğulları'ndan mevzu’ubahis satışla Osmanlı İmparatorluğu'na geçişini takiben kısa süre sonra, o güne kadar yazılmayan nâhiye ve karyelerinin sâkinleri ve sâkinlerinin de üretimlerinden vergilerine kadar iştigâl sahaları defterlerde işlenmeye başlanmıştır. Çok iyi bir dereceye ve eğitime tâbi, aynı zamanda çok güzel el yazılarına hâkim Osmanlı il yazıcılarının mükemmel bir şekilde tutmaya başladıkları kayıdların Hâmid Sancağı'ndaki ilki Hicri 906 (1475-1481 yıllarına tekabül) tarihli ve TT 30 numaralı Mufassal Defter’dedir.
Her ne kadar -Rotih’in yaptırdığı bugünkü Câmi-i Kebir’in kapısındaki kitabeye göre- Nefsî Kara Ağac’ın 1266 yılında kurulduğu yazılı ise de bu tarihin bir asır sonrasında Kara Ağac’ın Nâhiye olarak yazıldığı bu defter daha sonraki defterlere temel teşkil ettiğinden yazı karakteri ve işleniş açısından diğerlerine göre biraz farklıdır. Hâneye esas isimlerin ekseriyetinde mürekkebin dağılması sebebiyle okuma zorluğu ve hattâ bazılarını okuyamama gibi bir durum söz konusudur.
Buna rağmen işleyiş esasına göre 1475 Tarih ve 30 numaralı TT (Tapu Tahrir) Defteri'nde en başa söz konusu şehir ve karyelerle hâsshâ-i ve tımar işlenmiş, hemen devamında 6'şar sıra olmak üzere hane sahibleri ve onun veledi (oğlu) veya biraderleri; çift, nimçift, caba, bennak veya mücerred durumlarıyla Şeyh, Muhassıl, Yeniçeri, İmam, Fakih, Hoca, Ağa, Kâtib, Kadı gibi ünvanları işlenmiştir. Bu kayıdların sonunda verilen yekûnda bu ilk defterde Çift, Nimçid ve Bennak’lar kaydedilmiş, daha sonra da hasıllar hânesine o yerdeki bütün hayvancılık ve ekimin resm ile öşürleri yazılmıştır.
1475 tarihi itibariyle kayda geçen Nefsî Kara Ağac'daki 4 mahalle; Mahalle-i Yukarı, Mahalle-i Vasatî, Mahalle-i Câmii Kebir ve Mahalle-i Alcuklar'dır. 40 adet Karyeler (köyler) de; Karye-i Salur, Karye-i Çöküler, Karye-i Yaka Eymür, Karye-i Çavundur, Karye-i Kullar ve İmecik, 1. Karye-i Armudlu (namı diğer Habillu), Karye-i Ömercik, Karye-i Tunâ-Şâh, Karye-i Çaltı, Karye-i Uşak-Eymür, Karye-i İgdir, Karye-i Süvari, Karye-i Bey, Karye-i Karkın, Karye-i Sürtme, Karye-i Fukahalar, Karye-i Karlu, Karye-i Sollar ve Selendi, Karye-i Çeltik, Karye-i Bilcüğez, Karye-i Uludinek, Karye-i Çarıksaray, Karye-i Uluköy, Karye-i Yakaköy, Karye-i Bayat, Karye-i Ömercik, Karye-i Karlu, Karye-i Kürtün, Karye-i Nekid Karye-i Arak ve Karye-i Nekid (ma’a Arak), Karye-i Saraycık, Karye-i Orvasi, Karye-i Arslandoğmuş, Karye-i Nudra, Karye-i Köprü, 2. Karye-i Armudlu, Karye-i Zengibar, Karye-i Ördekçi, Karye-i Viran ve Karye-i Akça-Kala'dır.
Tek Cemâ'ât Karakuzulu Cem'â'atidir ve Bölükleri de Bölük Bozlu, Bölük Kara Yaka ve Bölük Şarvan'dır. 3 Mezra‘a ise; Mezra-i Selendi, Bağçe-Mezra‘a Karye-i Çeltik ve Mezra‘a Kullar (İmacık) İmecik'tir. Buna göre Kara Ağac'da bu tarihte 4 mahalle, 4 bölük, 40 köy ve 3 mezra'a olmak üzere 51 adet yerleşim yeri bulunmaktadır.
C-Yaka Eymür Karyesi (Köyü) Hakkında
1-Fatih Sultan Mehmed Dönemi (1475-1481)
Defter No: TT 00 30 Sayfa No: 552
Osmanlı’da ilk Mufassal (Tafsilatlı) Defterler’in yazıldığı tarih 1475’tir. Fatih Sultan Mehmed Dönemi olan bu tarihlerdeki yazılımlar 1481’e kadar sürmüş, daha sonra II. Bayezîd-i Veli döneminde de (1501 Öncesi) tahrirler devam ettirilmiştir.
|
1475’de Hâne ve Nüfusu
|
|
Yaka Eymür
|
Sh. Nr.
|
Hâne
|
Nüf.
|
|
TT 0030
|
552
|
36
|
157
|
1475’teki ilk kayıd olan TT 00 30 nolu dafterin 578.. sayfasında yer alan Yaka Eymür’de 36 hanede 157 nüfus vardır. Bunların 1’i çift, 19’u nimçift (75 dönüm ve altında arazi sahibi), 11’i bennak (Evli vergiye tâbi) ve 2’si de mücerred (bekâr) nüfustur.
Hâsshâ-i Mirlivâ’ya tâbi köyün ilk oturan sâkinleri ise şunlardır: “Veli veled-i Halil nim, Ali mezbur o. bennak, İlyas veled-i Mustafa nim, Ömer veled-i Mehmed nim, Mehmed Eldi veled-i o. nim, Ahmed veled-i Ali Bayezîd nim,
Alemşah mezbur o. bennak, Kadir veled-i Bahşayiş nim, Hızır veled-i Mustafa nim, Şah Ebri veled-i İlyas nim, Bayram Ali mezbur o. nim, Menteşe veled-i İsa Pir Kulu.
İsmail veled-i o. nim, Hamza Aydın nim, Memiş veled-i o. bennak, Yasin veled-i Bahşayiş nim, Hüsam.. veled-i Bekir Durmuş nim, Receb veled-i o. nim-ortak,
Pir Ahmed veled- o. mücerred, Bayezid veled-i Alihan nim, Mahmud veled-i Muhammed bennak, Halil veled-i o. mücerred, Yusuf veled-i İvaz nim, İskender mezbur o. bennak
Oruç Ömer veled-i Piri Ahmed bennak, İshak veled-i İsmail bennak, İshak veled-i Hamza bennak, Hacı Muhammed veled-i İbrahim nim, Musa veled-i Ali nim-imam, Bahri veled-i Hacı Ya’kub nim.
Hamza mezbur o. nim, Ali Ramazan çift, Ali veled-i İsa bennak, Nasuh veled-i Halil bennak, Hacı veled-i Ali bennak, Mehmed Veled-i Ali Eymür.”
Hasılat Durumuna baktığımızda köyde Buğday ve Arpa ekiliyor. Kiyah (ot) var. Hayvan besleniyor ve bunlara ait öşir ve resm denilen verginin yanı sıra bad-ı heva vergisi ödeniyor. Köyde bir Vakıf mescidi bulunuyor ve vakıf geliri buğday ve arpadan sağlanıyor.
2-II. Bayezid-i Veli Dönemi 1501 Mufassal Defteri’nde Yaka Eymür Köyü
Hâsshâ-i Mir livâ
Defter No TT 0994 Sayfa No 316
II. Bayezîd-i Veli Dönemi olan 1501’de TT 0994 Nolu defterin 350. sayfasında kayıdlı Yaka Eymür’ün 40 hanesindeki neferler:
Veli veled-i Halil nim, Derviş veled-i o. nim, Ali veled-i Halil bennak, İlyas veled-i Nasuh nim, Mehmed Alaaddin veled-i İsa nim, Hüseyin mezbur o. nim.
Ahmed veled-i Ali Bayezid nim,Osman mezbur o. bennak, Halil veled-i Yahya nim, Hızır veled-i Mustafa nim, Nureddin veled-i İlyas nim, Pir Ali mezbur o. nim.
Seferşah veled-i Menteşe veled-i İsa Kerim, İsmail veled-i o. nim, Piri veled-i Ahmedhan nim, Veli mezbur o. bennak, Hızır Bali veled-i Kahalil bennak, Yasin veled-i Yahya bennak.
Sayfa 317: Mehmed veled-i Kuşcu .. bennak, Muharrem veled-i Bekri Durmuş bir-i mai, Pir Ahmed veled-i o. nim, İsmail mezbur o. nim, Kulu Ömer veled-i Pir Ahmed nim, Mahmud veled-i Mehmed bir-i mai.
Halil veled-i o. bennak, Halil mezbur o. bennak, Yusuf veled-i İvaz nim, İsmail veled-i o. bennak, Kulu Ömer veled-i Pir Ahmed bennak, Hacı Ahmed veled-i İbrahim nim.
Musa Fakih veled-i Ali imam, Bahri veled-i Hacı Ya’kub nim, Hamza mezbur o. nim, Ali veled-i Ramazan nim, Hacı veled-i o. nim, Nasuh veled-i Halil bennak
Hacı veled-i Ali bennak, Hacı Hamza veled-i Halil nim, Abdullah veled-i Suhuleddin mücerred, Hamza veled-i İlyas bennak.
Yekûn; nimçift 2, bennak 12, mücerred 1 Karye imamı 1
Hane 40 Nefer 40 Nüfus 181
Buna göre köyde 23 nimçift 12 bennak, 1 imam ve 1 mücerred kişiden teşekkül eden nüfus olup nüfusu 181’dir.
|
1501’de Hâne ve Nüfus Durumu
|
|
Yaka Eymür
|
Sh/Nr.
|
Hâne
|
Nüf.
|
|
TT 0994
|
316-317
|
40
|
181
|
Yaka Eymür 1475’te 36 hane ve 157 nüfuslu iken 1501’de yine 4 hane artmış ve nüfus da 181’e yükselmiştir. Ürün bakımından diğer köyler arasında önemli bir yeri olan Yaka Eymür’de 1501 tarihlerinde yetiştirilen ürünler 1475’te olduğu gibi; Buğday ve Arpa ekiliyor. Kiyah (otluk) var. Hayvan besleniyor ve bunlara ait öşir ve resm denilen verginin yanı sıra bad-ı heva vergisi ödeniyor. Köyde bir Vakıf mescidi bulunuyor ve vakıf geliri buğday ve arpadan sağlanıyor. Birkaç kalem bazı vergiler de bulunmaktadır.
3-1522 Kara Ağac’ının Köylerinde Hasılat Durumu
1522 Tarih ve TT 0121 Numaralı Mufassal (Tafsilatlı) defterin 498 ve 499. sayfasında kayıdlı Yaka Eymür’ün bu tarihteki nüfus durumu hane 43, nefer 52 olarak ve nüfus 228 olarak geçmektedir. Buna göre köydeki neferler şunlardır:
Yaka Eymür
Tımarı Mustafa ve Halil
Sayfa 498: “Elvermiş veled-i Derviş çift, İlyas veled-i Mustafa nim, İsmihan veled-i Mehmed Emirhan nim, Hüseyin veled-i Ömer nim, Abdurrahim veled-i Halil çift, İbrahim veled-i Hızır çift.
Abdulkadir veled-i Nureddin nim, Derviş veled-i o. nim, Veli veled-i İsmail nim, Pini veled-i Hamza nim, Musa veled-i o. mücerred, Pir Ahmed veled-i Halil nim.
Sayfa 499: “Musa veled-i Pir Halil nim, Ekici veled-i Ağa nim, Piri mezbur o. bennak, Durmuş veled-i Halil nim, Halil veled-i Mahmud bennak, Abdullah velei o. bennak.
Mehmed mezbur o. mücerred, Bektaş veled-i Yusuf nim, Budak veled-i Abdurrahim nim, Musa Fakih velei Ali .., Mansur veled-i Budak nim, Hacı veled-i Hızır Ali çift.
Ali veled-i Hacı bennak, İvaz veled-i Yak’ub bennak, Hamza veled-i Hızır nim, Abdurrahman veled-i Ali bennak, Hacı veled-i Abdullah bennak, Hamza veled-i Piri mücerred.
İsa mezbur o. mücerred, Piri veled-i Resûl mücerred, Musa mezbur o. mücerred, Yusuf veled-i İsmail mücerred, Bekir Veyis veledi Nureddin bennak, Mehmed veled-i Ali bennak.
Seyidhan Ahmed mezbur o. bennak, Musa mezbur o. bennak, Yusuf veled-i Settar bennak, Ramazan veled-i o. mücerred, Kömürci veled-i Yusuf bennak, Veli veled-i Hacı bennak.
|
1522’de Kara Ağaç ve Köylerinde Hane Nüfus Arazi ve Gelir Durumu
|
|
Yaka-Eymür
|
Nefer
|
Hane
|
Nüfus
|
Hasıl
|
Müc.
|
Nİimçid
|
Bennak
|
Muaf
|
İmam
|
Çift
|
Dönüm
|
|
TT 0121
|
52
|
43
|
218
|
3.886
|
8
|
15
|
22
|
1
|
1
|
4
|
50
|
|
|
Hâmid veled-i Halil bennak, Paşa Yeğen veled-i Hızır bennak, Abdurrahman mezbur o. bennak, Seydi Mahmud veled-i Mehmed bennak, Pir Ali mezbur o. bennak, Murad mezbur o. bennak.
Pir Kulu mezbur o. bennak, Pir Miran mezbur o. bennak, Pir Ahmed veled-i Mustafa bennak, Mustafa veled-i Verdi bennak.”
Yekûn 43 Hane 52 Nefer 4 Çift 15 Nimçift 22 Bennak 1 imam 8 Mücerred 8
Nüfusu 42x5+8=218 kişi
“Vakf-ı Mescid-i imam tasarruf etdiği elli dönüm yerdir mahsulatına imam mutasarrıf olub sipahi dahletmeye” diye düşülen kayıd itibariyle 50 Dönüm arazili ve 3.886 guruş hasılatlı olan Yaka Eymür’de 1522’deki hasıl durumu; buğday, arpa, bağ, çavdar, kiyak (ot) ve kovan (bal) gibi ürünlerle ganem’den (koyun) ibarettir.
4-TK-KKA 51 Nolu Tarihsiz Mufassal Defteri 184-405 Sıra No’da Yaka Eymür Köyü
Bu tarihte Kara Ağac’ın 10 köyünde zeamet vardır ki bunlar Karlı, Sollar ve Selendi, Armutlu, Fakihler, Sürtme, Akça-kal’a, Çeltik, Armudlu ve Ördekçi ile Bilcüğez’dir. Yaka Eymür ise bunların arasında tımarı olan bir köydür ve tımarları da Budak ve Ali’dir.
Çaltı, Belceğiz, Sürtme, Ördekçi, Nudra ve hattâ bugün tarih sahnesinden silinen Ömercik, Çeltik, Yağcı, Çökiler, Orvasi ve Nekid de (Arak) gibi boya dayalı köy adı taşımamaktadır. Yaka Eymür Oğuz Gurubunun Üçok Dağhan Oğulları’na tâbi Eymür Boyu’ndan ad almış bir Türkmen köyüdür ve Kara Ağac’a II. Kılıç Arslan dönemi 1203’te yerleştirilen Hâmid Bey’in aşiretinden olan Saçıkaralılar’dan olduğu muhakkaktır. 1567 tarihi itibariyle 1522’ye göre 6 hanelik bir nüfusu artışı söz konusu olan Yaka Eymür’ün bu tarihte 49 hanesinde 63 neferi vardır. Nüfusa esas olan kişiler ise 26 nimçift, 22 bennak ve 11 mücerredin toplamı; 48x5=240+11=251 kişi olarak hesablanmıştır. Burada nim ve bennak aile olarak 5’er kişi, mücerred de bekâr tek kişi olarak esas alınmış ve yekûn bulunmuştur.
240 nüfuslu Yaka Eymür’de nim bennak ve mücerred resmi (vergi) yanı sıra Hınta (buğday) Şair (arpa), bağ, afyon ve kovan öşri yanısıra zemin ile deştbani denilen bekçi vergileriyle eğlence vergisi olan bad-ı heva vergisi vardır.
Hasılı da 8.999 guruş tutarındadır. Bu hususu alt 4. Bölümün nüfus hareketeri sonunda daha tafsilatlı ele almış bulunuyoruz.
4-TK-KKA 51 No’lu Tarihsiz Mufassal (Tafsilatlı) Defter’de YAKA EYMÜR Sâkinleri
Defter Sıra No: 413
Karye-i Yaka Eymür’ün 1567 sâkinlerine baktığımızda karşımıza çıkan isimler şunlardır:
Seferhan veled-i Seydi Ali nimçift, Mustafa veled-i o. bennak, Mustafa veled-i İbrahim nimçift, Hızır mezbur o. nimçift, Cafer mezbur o. bennak, Nebi veled-i Nurullah bennak, Ebu Bekir veled-i o. nimçift.
Mustafa mezbur o. bennak, Yusuf mezbur o. bennak, Memiş veled-i Musa Bennak, Seydi Alemdi veled-i Musa bennak, Veli veled-i Mehmed Nimçift, Seydi veled-i Baba İskender nimçift, Abdi veled-i o. mücerred.
Devletşah veled-i Durmuş nimçift, Süleyman veled-i o. mücerred, Sefer mezbur o.mücerred, Ali veled-i Veli nimçift, Hızır mezbur o. bennak, Durmuş mezbur o. mücerred, Mehmed veled-i Çeri nimçift.
Abdi mezbur o. bennak, Kemal mezbur o. bennak, Ermiş veled-i Mahmud nimçift, Hüdaverdi mezbur o. bennak, Abdulkadir veled-i o. mücerred Mustafa veled-i Satılmış nimçift, Emrullah mezbur o. bennak.
Musa mezbur o. mücerred, Süleyman veled-i Yağdıverdi nimçift, Yağdıverdi veled-i Pir Alihan nimçift, İbrahim mezbur o. bennak, İmadeddin veled-i Ramazan nimçift, Emrullah mezbur o. bennak, Halil veled-i Mahmud nimçift.
Receb mezbur o. bennak, Abdulcelil mezbur o. mücerred, Hâmid veled-i Sultanşah bennak, Mehmed veled-i Pir Ahmed bennak, Yusuf veled-i Mehmed nemçift, Şahsuvar veled-i Yusuf nimçift, Uslu mezbur o. bennak.
Abdullatif veled-i İsa nimçift, Musa veled-i Nebi bennak, Satılmış veled-i o.mücerred, Solak veled-i Musa nimçift, Cafer veled-i Süleyman bennak, Göncü veled-i Köle Hamza nimçift, Şah Timur veled-i o. mücerred.
Ayvad veled-i Veli nimçift, Abdi veled-i Ayvad bennak, Hacı veled-i Evelim nimçift, Urduz veled-i Hasan nimçift, Şahi veled-i o. mücerred, Ramazan veled-i Hasan bennak, Hüseyin mezbur o. bennak.
İskender Durmuş bennak, Ahmed veled-i o. mücerred, Hasan veled-i Ahmed nimçift, Ahmed veled-i o. , Seferşah veled-i Ebubekir nimçift, Ramazan veled-i Halil bennak.
Yekûn Nefer 63, Hane 49
|
1567 Tarih ve 51 Nolu Mufassal Defter’de Yaka Eymür’ün Hasıl Durumu
|
|
Yaka Eymür
|
CNBM
|
Hınta
|
Şa’ir
|
Bağ
|
Afyon
|
Zmst
|
Bd. Hv.
|
Kovan
|
Zem.
|
Bostan
|
Dönüm
|
|
Sıra N0: 413
|
906
|
50-4000
|
50-500
|
293
|
100
|
150
|
250
|
100
|
200
|
-
|
50
|
Hasıl 8.999 guruş, Nim ve bennak ve mücerred 900 guruş, Hınta öşri 50 keyl 4.000 guruş, Şair öşri 50 keyl 2.000 guruş, Bağ öşri 293 guruş, Afyon öşri 100 guruş, Zemistani 150 guruş, Kovan öşri 100 guruş, Zemin resmi 400 guruş, Bad-ı heva 250 guruş, Afyon öşri 100 guruş, Zemistani 150 guruş, Kovan öşri 100 guruş, Zemin resmi 400 guruş, Bad-ı heva 250 guruş.
Kara Ağac geneli köylerin ürünlerine baktığımızda da buğdayda Salur en başta gelirken onu takibeden köyler Karlı, Armudlu, Ömercik, Nekid ve Bilcüğez’dir. Nekid ma’a Arak’ta da buğdayın yüksek seviyede ekildiğini görüyoruz. En fazla arpa Yaka Eymür’de, ardından Salur’dadır. Bağ ve bad-ı heva bakımından Ulu-dinek çok önlerde seyrediyor. Orvasi’de afyon ekilmese de önemli ölçüde bağcılık ve biraz da arıcılık vardır. Arıcılıkta (Kovan) ise Salur ile Ulu-dinek, afyon’da Bilcüğez ve Viran, bostanda ise Salur ve Çeltik en fazla üreten ve öşür ödeyen yerlerdir. Yine Orvasi’deki gibi Nekid ma’a Arak’ta düşük seviyede görülen zemistâni (Kışlık giyecek) ve deştbanide (bekçi vergisi) Yaka Eymür, Salur ve Çöküler aynı miktar ile başı çekerken cebe, nim, bennak ve mücerred resminde Ömercik diğer köylere büyük fark atıyor. Bu durumda Salur’u, en fazla buğday, bal ve bostan üreten, aynı zamanda en çok zemistâni (kışlık giyecek için verilen para) alan köy olarak görüyoruz. Yaka-Eymür arpa, Bilcüğez (Belceğiz) afyon, Uludinek de bağ ile rekor seviyede üretim gösteriyorlar. Nâhiyede bugün yerinde olmayan köylerden Sürtme, Nevşirvan ve Kürtün olmak üzere sadece üç köyde bağ dikilmiyor. Afyon ekiminde ise köyler neredeyse yarı yarıya fire veriyor. Tam 14 köyde ekim yapılmıyor. Bizim dikkatimizi çeken en önemli husus, coğrafi açıdan rakım düşüklüğü olan ve özellikle Beyşehir Gölü seviyesine yakın köylerin daha verimsizlik göstermesidir. Öyle ki Fakihler ve Çeltik, Salur ile sınırlı olmalarına rağmen her ikisinde de ciddi üretim azlığı göze çarpıyor. Çeltik sadece bostanda Salur’un ardından ikinci sırayı alıyor. Elbette Nâhiye Kara Ağac ovasında söz konusu olan verim, yalnızca tarıma dayalı değildir. Bu bölgede aşiretlerin gelir kaynaklarından en önemlisi olan hayvancılık da yapılmıştır.
D-51 Nolu Son Mufassal’a Göre Kara Ağac ve Karyeleri
“Nefsi Kara Ağac ve Karyelerinin 1567’de Hâne Nüfus ve Hasıl Durumu” tablosu itibariyle Kara Ağac ve köylerinde hane ve nüfus ve gelir durumu hakkında genel bir bilgiye sahib olmak mümkündür. Karye-i Yaka Eymür’ün 8.999 guruş olarak hesablandığı öşür ve gelir kaynağını teşkil eden yüksek meblağdaki ürün durumu köye ait defterin 413 Nolu sayfasının altında yer aldığı gibi “Kara Ağac'ın TK-KKA 51 Nolu Tarihsiz Mufassal'da Öşür ve Resmleri” başlığı altındaki bir tablomuzda da belirtilmiştir.
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nün Kuyud-ı Kadime Arşivi’nde bulunan bu mufassal defter, daha öncekilere göre daha gelişmiş ve çok güzel bir yazı üslûbuyla işlenmiş olup, okumada en kolay olanıdır. Defterdeki bilgiler itibariyle, bize hanelerin ve dolayısiyle buna bağlı olarak da nüfusun arttığını gösteren defterin hemen başındaki mukaddemenin de, Kara Ağac’daki bazı köy ve mevkiileri belirtmesi açısından önemi oldukça büyüktür. Elimizde tam teşekküllü belgeler olmasına rağmen isimlerin ekseriyetle, veled-i Ahmed ve veled-i Mehmed gibi mükerrerlik gösterişi itibariyle 1567 ile 1831 nüfusundaki sâkinleri birleştirerek bir sülâle şeceresi çıkarmak mümkün değildir.
Bu itibarla bugüne göre geriye giderek en sağlıklı sülâle hareketini bulmak için 1831 Osmanlı Genel Nüfus Sayımını esas almak zorundayız. Çünkü Osmanlı’daki bu ilk nüfus sayımı daha gerilerdeki; yani ne 1475, ne de 1501, 1530 ve 1567’lerdeki kayıdlara hiç benzemez. Daha tafsilatlı ve sülâleler lâkaba dayalı kayıdlara alınmışlardır. Yine de elimizdeki belgelerde Fatih Sultan Mehmed, II. Bayezid-i Veli, Yavuz Sultan Selim, Kanuni ve II. Selim dönemlerine ait Yaka Eymür Köyü sâkinlerinin belge bilgileriyle 1831 Nüfus Sayımında geçen sülâlelerin bağlantı kurulamama gerçeğine rağmen bunların isim, hane, nüfus, nefer ve diğer bilgilerini inceleyerek burada vermeye ihtiyaç duyduk.
E-Karye-i Yaka Eymür Tâ‘bi Kara Ağac
Bütün bu bilgileri ihtiva eden defterler ise bizim esas aldığımız yıllara göre daha ileride (H.1260-1261) 1840’ü yıllarda yazılmıştır. 1839 Osmanlı Genel Nüfus Sayımı itibariyle gördüğümüz çiftçi-rençber, çoban, bakkal (bak’al), derzi, debbağ, helvacı ve berber gibi meslekî hususların analizinde rençber-çiftçi ifadesinin yoğunluğu hattâ neredeyse tamamı bize Kara Ağac ve köylerinde daha ziyade ziraî faaliyetlerin revaçta olduğunu göstermektedir.
Biz burada 1831 Nüfusu olarak Osmanlı’nın son zamanlarındaki ilk sayımı olan “Hâmid Sancağı’nda Kâin Kara Ağac-ı Yalvac Kazası’nın Kasaba ve Karahalarında mütemekkin Ahali İslâm Nüfus Defteri’nden ziyade Yaka Emir sâkinleri için 3237 Nolu İcmal Defteri’ni esas almış bulunuyoruz. Buna göre Yaka Emir Köyü’nün Sâkinleri aşağıda ele alınmıştır.
Yaka Eymür KÖYÜ’nün 1831 NÜFUSU
Tarih 1831 Sayfa No 3237/269-270
Hâmid Sancağı, Ağlasun, İncir, Kara Ağac-ı Yalvac ve Afşar Kazâsı’nı içine alan Hicri 1246 (M.1831) Nolu Müslim Defteri’nin 269 ve 271. sayfalarında yer alan Yaka Eymür Köyü’nün sâkinleri 1831’deki Osmanlı Genel Nüfus Sayımı itibariyle kayıd altına alınmıştır. Buna göre köyün halkı aşağıda görüldüğü üzre 20 Kişi Ter ve Kara Bıyıklı, 16 kişi Kara ve Sarı Sakallı, 31 kişi Bir Yaşından 16 Yaşına Kadar Varınca, 11 kişi Ak ve Kır Sakallı ve Alil ve 5 kişi de Asâkir-i Mansure’de (Asker mensubu) Olanlar olarak yekûn 83 kişiden teşekkül etmektedir. Bu kişiler akrabalık bağları, mesleği, doğum ve ölümü ile yaşları itibariyle aşağıda gösterilmiştir.
Defter No: 3237 Sayfa No: 269-270
3237/269
Veliyüddîn Efendi Câmii Şerif imamı ve Hatibi Yaşı Tahminen 55
Oğlu Ömer Yaşı Tahminen 15 Ölümü 1247; -Oğlu Ali Yaşı Tahminen 7, -Oğlu Osman Yaş Tahminen 4
Kardeşi Hasan Kara sakallı Yaşı Tahminen 30
Hasan’ın oğlu Ahmed Yaşı Tahminen 10, -Hasan’ın oğlu İbrahim Yaşı Tahminen 3
Veliyüddin Efendi’nin kardeşi Musa Yaşı 10
Veli .. Yaşı 65 Ölümü 1249; -Oğlu Ali Terbıyıklı Yaşı 17, -Oğlu Veli Doğumu 1251
Kardeşi Ömer Yaşı 50
Ömer’in oğlu Muzaffer Karabıyıklı Yaşı 25
Muzaffer’in oğlu Ali Doğumu 1251
Veli’nin oğlu Ömer Terbıyıklı yaşı 18, -Veli’nin oğlu Mehmed Yaşı 12
Kardeşi Ömer’in oğlu Ataullah Askerde (Mansur) Yaşı ..
Kardeşi Ömer’in oğlu İbrahim Terbıyıklı Yaşı 20
Veli’nin kardeşi oğlu Nu’man Sarıbıyıklı Yaşı 25
Nu’man’ın oğlu Hüseyin Doğumu 1252
Nu’man’ın kardeşi Hasan Hüseyin Askerde (Mansure) Yaşı ..
Topsakaloğlu Abdullah Karasakallı Yaşı 40 Ölümü 1247; -Oğlu İsmail Yaşı 5,-Oğlu Ömer Yaşı 3, -Oğlu Yusuf Yaşı 2
Kardeşi Eyüb Karasakallı Yaşı 30;-Eyüb’ün oğlu Abdullah Doğumu 1247, -Eyüb’ün oğlu Hasan Hüseyin Doğumu 1251, -Eyüb’ün oğlu Abdurrahman Yaşı 3
Abdulazizoğlu Abdullah Yaşı 50
Oğlu Ramazan Doğumu 1250
Kardeşi Abdurrahman Karasakallı Yaşı 40
Abdurrahman’ın oğlu İbiş Sarıbıyıklı Yaşı 25
İbiş’in oğlu Ramazan Yaşı 2
Abdurrahman’ın oğlu Veli Yaşı 9
Abdurrahman’ın oğlu Mehmed Yaşı 4
Abdulazizoğlu Abdulbaki Karasakallı Yaşı 25
Durgutoğlu Ahmed Karasakallı Yaşı 35
Ahmed’in oğlu Şaban Doğumu 1250
Kardeşi Ali Karasakallı Yaşı 30
Ali’nin oğlu İsmail Yaşı 4
Ahmedoğlu Emir Ali Yaşı 35; -Oğlu Mustafa Doğumu 1247, -Oğlu Ali Yaşı 5
3237/270
Kardeşi Ahmed Karasakallı Yaşı 30
Kardeşi Feyzullah Karasakallı Yaşı 30
Feyzullah’ın oğlu İsmail Doğumu 1250
Abdurrahman’ın oğlu Abdurrahman Karasakallı Yaşı 40, -Oğlu Veli Yaşı 4
Kardeşi İbrahim Sarıbıyıklı Yaşı 22
İbrahim’in oğlu Süleyman Doğumu 1250
Sürmelioğlu Osman Yaşı 4
Delimahmudoğlu Halil Sarıbıyıklı Yaşı 26 Ölümü 1251
Oğlu Muzaffer Askerde (Mansure) Yaşı ..
Delimahmudoğlu Süleyman Karabayıklı Yaşı 22
Molaalioğlu Abdulbâki Yaşı 75
Oğlu Abdulbâki Terbıyıklı Yaşı 20
Abdulbâki’nin oğlu Hasan Hüseyin Doğumu 1251
Molla Ali Oğlu Abdulbâki’nin oğlu Süleyman Yaşı 15
Akıllıoğlu Hüseyin Yaşı 50 Ölümü 1252, -Oğlu Ahmed Doğumu 1250, Oğlu Süleyman Yaşı 5
Kaymakçıoğlu Süleyman Yaşı 50
Oğlu Mehmed Terbıyıklı Askerde (Mansure) 1254 Yaşı 20, -Oğlu Abdullah Terbıyıklı Yaşı 17, -Kardeşi İbiş Sarısakallı Yaşı 35, -İbiş’in oğlu Yusuf Doğumu 1247
Velioğlu Abdulkerim Yaşı 3 Ölümü 1251
Çarhacıoğlu Ahmed Yaşı 45, -Oğlu Mahmud Sarıbıyıklı Yaşı 25 Ölümü 1254
Mahmud’un oğlu Mustafa Yaşı 3
Ahmed’in oğlu Memiş Terbıyıklı Askere gitti (Mansure) 1247 Yaşı 17
Ahmed’in Kölesi Selim Karabıyıklı Zenci Diyar-ı Ahara gitti 1250 Yaşı 25
Çarhacıoğlu Hüseyin Karasakallı Yaşı 35, -Oğlu Ali Doğumu 1247, -Oğlu İsmail Doğumu 1250, -Oğlu Hasan Yaşı 7 Oğlu İbrahim Yaşı 2
Kürt Mehmed Yaşı 60, -Oğlu Durmuş Askerde (Mansure) Yaşı.. Ölümü 1250
Kısacıkoğlu Mustafa Sarıbıyıklı Yaşı 23, -Oğlu Ömer Doğumu 1250, -Oğlu Mehmed Doğumu 1252
Kara Musa oğlu Ömer Karasakallı Yaşı 35, -Oğlu Ali Doğumu 1251, -Oğlu Abdulkadir Askere gitti (Mansure) 1251 Yaşı 17, Oğlu İsmail Yaşı 3
Kardeşi Mehmed Karasakllı Yaşı 30, -Mehmed’in oğlu Mustafa Doğumu 1247
Ömer’in kardeşi Hasan Askerde (Mansure) Yaşı ..
Ömer’in amcasıoğlu Yusuf Terbıyıklı Yaşı 20, -Yusuf’un oğlu Mustafa Doğumu 1247, -Yusuf’un oğlu Haşim Doğumu 1254
Osmanoğlu Abdurrahman Karabıyıklı Yaşı 27,-Oğlu Osman Yaşı 3
Abdulgaffaroğlu Çolak Halil Alil Yaşı 30, -Oğlu Abdulgaffar Doğumu 1250 Ölümü 1251, -Oğlu Ahmed Yaşı 3
Molla Süleymanoğlu Osman Karasakllı Yaşı 25, -Oğlu Süleyman Ölümü 1247
Tüylüoğlu Halil Terbıyıklı Yaşı 17, -Oğlu Mustafa Doğumu 1251
Mestanoğlu Mustafa Asâkir-i Mansureden Muhreç (…) Yaşı ..
Tülüoğlu İbiş Karasaklalı Yaşı 25, -Oğlu Hasan Yaşı 8, -Oğlu Mevlüd Yaşı 6
----------------------------------------------------
Kara ve Terbıyıklı 20
Kara ve Sarısakallı 16
Bir Yaşından Onaltı Yaşına Varınca 31
Ak ve Kırsakallı ve Alil 11
Asakir-i Mansure’de Olanlar 5
Yekûn 83
(*) Hicrî Tarihe 585 yıl eklenerek Milâdî tarih bulunur
Kazâ-i Kara Ağac-ı Yalvac 11 Şubat 1842 Tarihli Vergi Defterinde
Yaka Eymür Köyü Sâkinleri
Bizim bu köy tarihleri içinde ele aldığımız Yaka Eymür Köyü’ne ait defterler; 1475’ten itibaren 1501, 1522 ve 1567 Mufassal (Tarihsiz) Defter olmak üzere 4, 1831 Tarihli Osmanlı Genel Nüfus Sayımı Defteri, 1831 İcmal Defteri ve 1 aded de 1842 Vergi defterleridir. Ayrıca bu seriye girebilecek 1 de Temettü’at Defteri vardır ki böylece 8 defterde Yaka Eymür kaydı bulunmaktadır. Vergi defterleri 1842’de ele alınan ve Temettü’ât defterlerinden önceki son defterlerdir. Osmanlı’da esasen bir hayli defter daha vardır. Bunları incelesek de burada ele almadık. Son defter olar Vergi Defteri sâkinleri aşağıya alınmıştır.
Karye-i Yakaemir (Yaka Eymür/Yakambir)
43/1-İmam Hasan Efendi veledi Mehmed
43/2-Muhtar-ı evvel Ahmetbeyoğlu Numan veledi Hüseyin
43/3-Muhtar-ı sani Emiroğlu Ali veledi Mehmed
43/4-Çiftçi Turgudoğlu Ahmed veledi Mehmed
43/5-Çiftçi Karabıçakoğlu İbrahim veledi Süleyman
43/6-Çiftçi Osmankethüdaoğlu Abdurrahman veledi Osman
43/7-Çiftçi İmamoğlu Ali veledi Veliyyüddin Efendi
43/8-Çiftçi Ali veledi Veli
43/9-Çiftçi Bakibeşeoğlu Abdülbaki veledi Abdülbâki
43/10-Çiftçi Karamusaoğlu Yusuf veledi Mustafa
43/11-Çiftçi Azizoğlu Abdullah veledi Abdülaziz
43/12-Çiftçi Çarıkçıoğlu Hüseyin veledi Hüseyin
43/13-Çiftçi Kaymakçıoğlu İbiş veledi Mehmed
43/14-Çiftçi Çarıkçıoğlu Ahmed veledi Memiş
43/15-Çiftçi Topal Süleyman veledi Süleyman
43/16-Çiftçi Koca Ömer veledi Hasan
43/17-Rençber Deli Hasan veledi Hasan
43/18-Rençber Kara İbrahim veledi Ömer
43/19-Rençber Küçük Ahmed veledi Ahmed
43/20-Rençber Sürmelioğlu Osman veledi Osman
43/21-Rençber Kısacıkoğlu Mestan veledi Ömer
43/22-Rençber Hokka Osman veledi Osman
43/23-Rençber Çolak Halil veledi Ahmed
43/24-Çiftçi Feyzullah veledi Ahmed
43/25-Rençber Muzaffer veledi Ömer
43/26-Rençber Ataullah veledi Ömer
43/27-Rençber Abdülbaki veledi Abdülaziz
43/28-Rençber Kurt Mehmed veledi Mehmed
43/29-Rençber Topsakaloğlu Abdurrahman veledi Eyüp
43/30-Rençber Abdurrahman veledi Mustafa
43/31-Rençber Tülüoğlu İbiş veledi Halil
43/32-Rençber Deli Ömer veledi Mehmed
43/33-Rençber Tülü Halil veledi Halil
43/34-Rençber Karaca Abban veledi Abdurrahman
43/35-Rençber Süleyman veledi Hüseyin
43/35-Rençber Musa veledi Mehmed
43/37-Çiftçi Kaymakçıoğlu Abdullah veledi Süleyman
1699’lu Yıllarda Tanzim Olunan Belgeler içinde Yaka Eymür Köyü Hakkında önemli bir belge bulunmamaktadır. Sadece Eymür boyundan aldığı adı Emir olarak değiştirilerek aşağıda görüldüğü üzre sene 250’ye ait ‘Hacı Şaban Ağa’nın zimmetinden bâki kalan matlubunun defteri’ndeki bir Berat’ta ‘Yaka emir karyesinden 471 guruş’ kaydına göre ile borçlu görünmektedir. Bu defterin orijinali ise şu şekilde tanzim olunmuştur:
BERAT .. OLDUKLARI
Bin iki yüz altmış dört senesi hane .. ile kuranın diğer mahalle birinci köy terkabad Kara Ağac kazâsının mudilerinden Hâcı Şaban Ağa’nın, Rıfat’ın ve .. kazai mezburun altmış üç senesi ve Yerköy mahsusa matlubatından merkumun ödemişinin Salih Ağa bakiyesinden olarak kazai mezkurdan olan matlubundan mahal birisi mezkur teraa ve mudi bir mensub ve … mahallesiye … Mustafa Çavuş … … mukataaları teraadan yekûn yekûn kaza-i mezbur Sandık Emini Hâfız Hatib Osman’ın defteri muhasıl mahallelileri devayit? olunmuş Ğayran.. şebim kazai mezburun ve kuradan matufi merkum Hacı Şaban Ağa’nın zimmetinden bâki kalan matlubunun defteridir sene 250
Çukur mahallesinin Ulu mahallesinden bağ 4515.5 guruş
Câmi Kebir mahallesinden bağı ….kadar 5804 guruş
Orta mahallesinden 5020 guruş
Alcıklar mahallesinden 3120 .. guruş
Çarıksaray mahallesinin Bölükler mahallesinden 8590 guruş
Karye-i mezbur mahallesinin Ulu mahalleden 3568.5 guruş
Karye-i mezburun Çukur mahallesinden 3806 guruş
Suvar karyesinden 914 guruş
Köprü karyesinden 2466 guruş
Vakıf dinek karyesinden 2141 guruş
Ulu dinek karyesinden 332.5 guruş
Oğras karyesinden 1110 guruş
Arak karyesinden 1079 guruş
Çaltı karyesinden 219 guruş
Beyve Eyublar karyesinden 4240 guruş
Donarşa karyesinden 9292 guruş
Fakalar karyesinden 7468 guruş
Armudlu karyesinden kuradan: 3599,5 guruş, .. 0450 guruş
Çeltik karyesinden 4173 guruş
Belceğiz karyesinden 4821 guruş
Salur karyesinden 4162 guruş
Ördekçi karyesinden 1431 guruş
Yaka emir karyesinden 471 guruş
Çavındır karyesinden 2704.5 guruş
Viran karyesinden 204 guruş
Nudra karyesinden 1696 guruş
Zengiler karyesinden 945 guruş
Ayas çiftliğinden Salur karyesine 1714 guruş
Hacı Eyub oğlu İbrahim Ağa’dan 942 guruş
Veli ağadan1933.5 guruş
Ramazan Ağa’dan 1101.5 guruş
… Mehmed Ağa’dan 1787 guruş
Tekelioğlu Eyub’dan 872 guruş
Hacı Şaban’dan 1179 guruş
Hâfız Osman Efendi’den 1622.5 guruş
Hasan Ağa’dan 2251 guruş
Emin Efendi’den 455.5 guruş Çavuş Hâcı Mustafa’dan 1850 guruş
Etmekci Salih’den 200 guruş
Handak Emin Hâfız Osman’dan 3651 guruş
Hacı Yusuf Ağa’dan 150 guruş
Kasab Ömer’den 363.5 guruş
…Tabidurun Ramis’den? 140 guruş
Yağcı Ecir’den 48 guruş
Şatıroğlu Hâcı Hüseyin’den 370 guruş
Hâcı Mehmed’den 1869 guruş
Merkum Hâcı Şaban Ağa’nın müteveffasıyle kabul etdiği hasıllar 44217.5 guruş
Muhibbiler mukayyid ve … ve Hâcı İbrahim ve Hâcı Ömer ve Hâfız Osman müferalarından ve katır …. Guruş 11.323.5 guruş
Cem’an 168 184.5 guruş
NETİCE
Şarkî Kara Ağac’ı ilgilendiren Nüfus Sayımı Defterleri yanı sıra ayrıca kişilerin meslekleri ile sahib oldukları tarla ve hayvanat, bunları ilgilendiren 1840 ve 1841 yıllarındaki iki senelik hasılatları ve bunlar için ödedikleri vergilerin yekûnlarını gösteren ve Temettü’ât denilen Kazanç Defterleri de Osmanlı Devleti’nde tutulmuştur. Temettü’âtlar ekseri köy veya şehirlerin varlıklı simalarını ilgilendirdiği gibi amele, çoban, oduncu, değirmenci, zira’at erbabı, imam, hatib vs. kimseleri de ilgilendirmekteydi.
Bu defterlerde kişiler 1831’den 10 yıl sonra yazıldıklarından yakın tarihe ait sülâlelerin aranmasında da bir kolaylık sağlaması bakımından önemli sayılırlar. Osmanlı Devleti’nde ayrıca 1893 öncesi ve bu tarihte de sayımlar yapılmışsa da başarı sağlanamadığından Hicrî 1320 (1904-1905) tarihindeki sayım, Kadın ve Erkek’lerin ilk defa bir arada sayılması hususiyetiyle çok öneme sahibdir.
Osmanlı Arşivleri’nde bulunmayıp il ve ilçelerin nüfus müdürlüklerinde muhafaza edilen 1904 Nüfus Sayımı Defterleri bugüne göre Sülâle araştırmaları için de çok faydalı bir durum arzeder.
Bu itibarla Yakaemir Köyü’ne ait 1904 Yılı Nüfus Defterleri bilgilerini, elimizde mevcut olmadığından değerlendiremiyoruz. Buna rağmen Yaka Emir’i Cumhuriyet Dönemi defterlerde bulmamız mümkün olmasa da geçmişi itibariyle bugünkü Yakaemir Köyü’nün Genel Nüfus Hareketleri hakkında kendi vatandaşlarına fayda sağladığımızı umuyoruz.
